De verpleegeenheden pediatrie en geriatrie van het AZ Sint-Jan campus Brugge-Oostende in het Belgische West-Vlaanderen steken in het nieuw, nadat in de jaren zeventig van vorige eeuw geriatrische patiënten in een bijgebouw achteraan in de Campustuin werden ondergebracht. “De afdeling pediatrie was dringend aan vernieuwing toe, zowel op het vlak van inrichting als van technieken”, vertelt Kim Debeyser, senior interieurarchitect bij VK Architects & Engineers. “Men wou de consultatiedienst dichter bij de verpleegafdeling brengen. Toevallig wenste op dat moment ook de afdeling geriatrie te renoveren, zodat beide samen werden aangepakt.”
De opdracht werd in 2013 aan VK gegund omdat zij, als multidisciplinair bureau, al vele jaren de vaste partner van de bouwheer zijn om ziekenhuisrenovaties en -nieuwbouw te realiseren. Zo ook op de campus Brugge-Oostende, waar afdeling per afdeling stelselmatig wordt vernieuwd.
Interactie tussen oud en jong
De vereiste intergenerationele insteek liet de ontwerpers van VK nadenken over de mogelijke interacties tussen de oudsten en de jongsten van AZ Sint-Jan. “Het intergenerationeel concept vindt zijn oorsprong in antropologie, psychologie, gerontologie en andere humane wetenschappen”, zegt Peter Deneut, director Healthcare bij VK. “Het is gebaseerd op het idee dat relaties tussen generaties cruciaal zijn voor een gezonde ontwikkeling. Met ons project wordt een ruimte gecreëerd die deze interactie stimuleert. Geen afzonderlijke eilanden, maar ouderen en jongeren samen in één deelentiteit van het grote ziekenhuis. De interactie begint al bij aankomst waarbij ouderen en kinderen dezelfde ingang gebruiken, gescheiden van de reguliere ziekenhuisingang.”
In de buitenruimtes en op circulatiewegen kunnen revaliderende ouderen en spelende kinderen elkaar ontmoeten. Een centrale patio fungeert als doorgang en buitenruimte voor geriatrische revalidatie. Via een buitentrap hebben ook kinderen toegang tot die patio. Het dak van de uitbreiding fungeert als overdekt terras, een buitenruimte voor de verpleegafdeling.
Voor gehospitaliseerde patiënten werken de ergotherapeuten van de geriatrische afdeling en de pediatrische klasverantwoordelijke viermaal per jaar gezamenlijke activiteiten uit. “Dat hier zowel ouderen als kinderen verblijven, heeft volgens studies een helende werking”, stelt hoofdarts Hans Rigauts.
Naar Nederland
Voorafgaand aan het eigenlijke ontwerpproces, maakte VK een grondige analyse van de krachtlijnen, de structurele opbouw en de verschillende randvoorwaarden van het bestaande gebouw. “Samen met een ziekenhuisdelegatie, bestaande uit mensen van de technische dienst, artsen en verpleegkundigen pediatrie, ondernamen wij een studiereis naar enkele nieuwere of vernieuwendere pediatrische projecten in Nederland”, zegt Deneut, “zoals het Emma Kinderziekenhuis in Amsterdam. Het kunstwerk ’49 Greys’ van Peter Wegner was onze inspiratiebron voor de gevel van Campus Brugge-Oostende. Door de verschillende vakjes wordt de gevel geabstraheerd. Vooral met halfgesloten ogen bekeken wordt de gevel minder scherp en daardoor abstracter. Bedoeling was om te ontsnappen aan het puur functionele van een ziekenhuisgevel. Omdat het om een bestaand project met een uitbreiding ging, hebben we getracht om het gebouw te omarmen met een nieuwe, iets verder doorlopende gevel. Dat was het idee achter deze vrij organische vorm.”
Op tussenliggende niveaus doorbreken zwarte platen de horizontale bandramen. Een zwevende lichtlijn verbindt oud en nieuw, zorgt voor extra dynamiek en inverteert de kleuren. Deze lineaire elementen zijn niet louter ornamentaal, maar vormen vooral op de zuidgevel de primaire zonwering. Om het geheel te versterken en nog meer in het landschap te integreren, worden de lamellen ook visueel in het landschap en in de binnenruimtes doorgetrokken.
Stijl AZ Sint-Jan campus
“AZ Sint-Jan wil zich onderscheiden van andere ziekenhuizen omdat zij over redelijk oude gebouwen beschikken”, stelt Debeyser. “De directie prefereert renovatie boven nieuwbouw, maar dat sluit niet uit dat een bestaand gebouw ook met een nieuwbouw kan worden verrijkt. In die optiek wordt steevast gekozen voor duurzame, kwalitatieve materialen.”
Een ander aspect van de eigen AZ Sint-Jan-huisstijl is dat door de jaren heen verschillende afdelingen worden gerenoveerd en men daar op het vlak van interieur en beleving eenheid in wenst. Zo uit de huisstijl zich in bijvoorbeeld het type vloer en het type wand. “Hoewel sommige projecten onderling licht van elkaar kunnen verschillen, zit er net zo goed ook een constante lijn in”, vult Deneut aan. “Het uitgangspunt is altijd de eigen huisstijl. Per project wordt onderzocht hoe die in het gevraagde programma kan worden geïmplementeerd. Dat doen wij steeds in nauwe samenwerking met Amélie Huybrechts, de eigen interieurarchitecte van AZ Sint-Jan.”
Pijn- en angstarm
Op de afdeling kindergeneeskunde staat een kindvriendelijk, pijn- en angstarm beleid centraal. De consultatieruimtes beschikken over de modernste medische voorzieningen, terwijl de wachtruimtes een mooi speelgoedaanbod voor de jongste patiënten hebben, en oudere kinderen en adolescenten hun gading vinden met onder meer zitkussens, laadplaatsen voor smartphones en werktabletten.
De verpleegafdeling voorziet in ouder-kindkamers. Voor gehospitaliseerde kinderen is er een klaslokaal en in de snoezelruimte komen zij tot rust, weg van de hectische ziekenhuisdrukte. In het geriatrisch dagziekenhuis ligt het accent op extra comfort en privacy; meer bedden dan voorheen en met privékamers die alle uitgerust zijn met individuele badkamer- en toiletfaciliteiten.
Binnen het gegeven van een renovatieproject – een kleiner bouwgrid – werden meerdere kamertypologieën geïntroduceerd. Zoals een pediatrische box met glazen gangwand voor maximaal toezicht. Verschillende kamers kregen een inrichting voor minder mobiele geriatrische patiënten, inclusief tillift, tot specifieke opstellingen voor langdurige en/of comateuze patiënten. Op de benedenverdieping van het bestaande gebouw bevindt zich de verpleegafdeling geriatrie met ondersteunende lokalen. In het nieuwbouwvolume op hetzelfde niveau is er de aparte inkomhal, consultatieruimtes, dagziekenhuis en fysioruimtes. De patio (tevens revalidatietuin) tussen het bestaande en nieuwe volume is een buitenruimte voor patiënten en bezoekers.
Dakterras van AZ Sint-Jan campus
Op de eerste verdieping zijn de pediatrische functies voorzien. De wachtruimte consultaties pediatrie werd als een grote open ruimte opgevat; een speelruimte voor wachtende kinderen. De middenzone werd hoger uitgewerkt en voorziet de kern van daglicht, net als een groot raam.
In het bestaande volume zijn de verpleegeenheid en het dagziekenhuis ondergebracht. Om over voldoende plaatsen te beschikken, loopt de verpleegeenheid in het volume van de uitbreiding langs de zuidzijde door. In dit nieuwbouwvolume vonden ook administratie, consultatie en speelzones onderdak. De bestaande verbindingsbrug met de rest van de campus bleef behouden. Op de tweede verdieping werd de bestaande verpleegafdeling gerenoveerd en vond de afdeling psychogeriatrie er onderdak. Op het volume van de uitbreiding werd een ruim dakterras voorzien voor deze afdeling.
De derde verdieping bleef net als voorheen voorbehouden voor de administratieve diensten. De technische kelderverdieping kreeg een verdere uitbreiding onder het nieuwe volume.
Hoogwaardige materialen
Er is gekozen voor hoogwaardige materialen. De vloeren in onder meer kamers, gangen en consultatieruimtes bestaan uit keramische parkettegels, waarvan de stroken in wildverband werden gelegd, afgewerkt met massieve HPL plinten. De kamerwanden zijn uitgerust met massieve hpl lambrisering met gefreesde voegen tot 110 cm hoogte, met vinylwandbekleding hogerop. De sanitaire cel van elke kamer is afgewerkt met kunstkeramiekwanden. Consultatieruimtes en kantoren zijn voorzien van gipskartonwanden met vinylwandbekleding, terwijl gangen en wachtruimtes uitgerust zijn met stootboorden in massieve hpl met rvs omranding en ergonomische rvs handgrepen. Tegen de plafonds in de kamers werd gipskarton aangebracht. Metalen lamellenplafonds met microperforatie en sommige delen in gipskarton sieren de gangen en wachtruimtes.
Het vast meubilair voor gangen en wachtzalen (corpus en legplanken) is spaanderplaat en hpl, terwijl fronten en vaste panelen uit berkenhout mpx en hpl zijn vervaardigd. De zichtbare kopse kanten zijn mat naturel gevernist. De tabletten werden in kunstkeramiek uitgevoerd. Op de afdeling pediatrie zijn alle kamers van vloerverwarming voorzien, werd ledverlichting toegepast en is er topkoeling op de ventilatie en zonwering voor alle ruimtes (noordgevel uitgezonderd).
Voorbeeldproject
“Hoewel het niet echt om een vernieuwend bouwconcept ging, was de planning op de werf een moeilijk aspect”, zegt Claude Devos, senior architect en werfleider bij VL. “Planning en coördinatie vormen altijd een uitdaging, zeker bij dit project, waar bepaalde delen van het gebouw in gebruik bleven en er gefaseerd gewerkt moest worden. In overleg met de bouwheer werden de cruciale fasen die hinderlijk konden zijn voor de werking van de ziekenhuisafdelingen op voorhand doorgesproken. Zodat conflicten tijdens de uitvoering maximaal vermeden werden.”
“Het teamwerk tussen onze klant, de ziekenhuisafdelingen en hun gebruikers verliep heel zorgvuldig om een mooi, uniek project te realiseren dat ook uitstekend functioneert”, besluit Debeyser. “Wat hier verwezenlijkt werd mag echt wel als een voorbeeldproject voor andere bouwheren beschouwd worden.”
VK Architects & Engineers heeft duidelijk een goede relatie met de bouwheer: het bureau heeft inmiddels reeds verschillende nieuwe projecten op de campus afgewerkt, enkele andere zijn in de aanvangsfase. Dat het VK zo voor de wind gaat, blijkt ook uit het feit dat ze op zoek zijn naar architecten en interieurarchitecten om hun ontwerpteam te versterken.
www.vkgroup.be
(Tekst: Wouter Peeters – fotografie: Architects & Engineers)
LEGENDA
Bouwheer/opdrachtgever AZ Sint-Jan campus Brugge-Oostende
Architectuur/Stabiliteit/Technieken/Veiligheidcoördinatie/EPB VK Architects & Engineers
Projectarchitect/werfleider Claude Devos
Ontwerp Peter Deneut, Glenn De Hondt
Interieurontwerp Kim Debeyser
Vast meubilair Onderaannemer van Meuleman
Los meubilair via AZ Sint-Jan (overwegend BULO)
Wandbekleding Vescom (vinyl wandbekledingen Albert en Nero, en digitaal geprinte wandbekleding)
Verlichting o.a. Modular Lighting Instruments
Elektriciteit en verlichting EEG Group – EEG nv Electro Entreprise – Gullegem
HVAC Vandewall
Sanitair EEG Group – Marechal – Beernem
Liften Kone Belgium, afdeling Zedelgem
Totale oppervlakte gerenoveerd geriatrisch blok 6.180 m²; nieuwe pediatrie-afdeling 3.670 m²
Bouwsom (excl. btw en erelonen) € 16.725.167,75
Hoofdaannemer ruwbouw STRABAG Belgium, afdeling Gent
Hoofdaannemer voltooiing Meuleman Kortrijk
De website Pi-online biedt actualiteit voor professionals uit de architectuur- en interieurbranche. De rubriek Projecten biedt beschrijvingen van onlangs gerealiseerde gebouwontwerpen.
- Bekijk ook
- http://www.vkgroup.be