Beyond Space: ruimte voor nieuwe verbindingen

Architecten Remi Versteeg en Stijn De Weerd zijn bekend van Space Encounters, dat ze oprichtten met Joost en Gijs Baks. Het viertal maakte naam met projecten als Platform Office, Joolz en Sony, maar ook met de Boring Collection, Bar Anne en Transito. Ondanks de vele successen, nominaties en prijzen van de afgelopen vijf jaar startten Versteeg en De Weerd in januari dit jaar hun nieuwe bureau: Beyond Space. Versteeg legt uit waarom: “We wilden ons gaan richten op projecten die de grenzen van de architectuur opzoeken en zelfs overschrijden. Bij Space Encounters merkten Stijn en ik al dat we het leuk vonden om interieurs, producten en kunstinstallaties te ontwerpen. We noemden dit voor de grap onze ‘Beyond’ projecten. We lieten toen ook al het vluchtige toe in ons werk. Wij wilden ons puur gaan richten op ruimtelijke beleving, terwijl Gijs en Joost juist meer richting architectuur wilden. Voor Stijn en mij was ‘Beyond Space’ de logische volgende stap.”

Invloed van Beyond Space

Het vaak dwingende ‘form follows finance’ van architectuurprojecten was een van de redenen om de focus te verleggen naar interieur. Versteeg: “Tijdens je studie bouwkunde realiseer je je nog niet hoe weinig invloed je als architect hebt op de uiteindelijke uitvoering van je ontwerp. Een groot deel van wat er gebouwd wordt, bestaat uit woningen en kantoren. Dat zijn ontzettend complexe projecten. Je zit om de tafel met projectontwikkelaars, en bent gebonden aan vaste parameters. Je daadwerkelijke invloed op een toren is misschien vijf procent. Als architect moet je voor grote projecten veel risico nemen voor weinig geld. Je bent aan het puzzelen met getallen en regeltjes, ik noem het ruimtelijk boekhouden. Daarom is een binnenruimte ontwerpen eigenlijk veel interessanter, hoewel er vanuit de architectuur vaak een beetje op wordt neergekeken.”

Zere plek

Wat niet wil zeggen dat er nu geen architectuur meer op het programma staat, want Beyond Space ontwerpt op elke schaal. Versteeg: “We blijven denken als architecten: ook als we een interieur of meubilair ontwerpen, zoeken we super analytisch naar de zere plek.” Zoals de oprichting van Beyond Space deels voortkwam uit gebrek aan ‘speelruimte’ binnen de architectuur, zo zijn ook veel ontwerpen ontstaan uit frustratie. Versteeg noemt als voorbeeld de bekende Boring Collection van neutrale no-nonsense kantoormeubelen: “Als je een interieur ontwerpt, doet het losse meubilair daar soms afbreuk aan. De Boring Collection was onze oplossing voor dit probleem. Op het moment werken we aan een rookmelder-lijn. We kwamen op het idee hiervoor tijdens een rondleiding bij een fabrikant van systeemplafonds. Eigenlijk vallen die platen best mee, het is vaak de techniek die het lelijk maakt. We wilden een hele simpele rookmelder maken, die niet opvalt. Daarom hebben we nu een aluminium kapje ontworpen, dat geschikt is voor alle apparaten.” Ook de ‘Cookery’ komt voort uit onvrede over de standaard keukens, ‘te laag, en onhandig ingedeeld.’

Experimenteren met Beyond Space

Wie goed kijkt, ziet behalve dit zoeken naar de zere plek ook een voorliefde voor scenografie: van het spelen met kleuren en licht tot het grote gebaar, zoals het ruimtelijke grid voor het kantoor van Workrate. Versteeg: “Workrate hebben Stijn en ik samen gedaan.” De gridstructuur van het ontwerp verbindt de twee verdiepingen van het kantoor visueel met elkaar. Doordat kolommen en balken wit geschilderd zijn, vallen ze niet teveel op, maar vormen een achtergrond voor de uitgesproken kleuraccenten die het interieurontwerp kenmerken. “We vinden het leuk, om te experimenteren met opvallende kleuren als bijvoorbeeld roze en geel, voordat deze mainstream worden. Omdat een interieur veel tijdelijker is dan architectuur, kun je je meer permitteren qua kleurgebruik. In de architectuur duurt alles lang.” Meer voorbeelden van kleurrijke statements zijn te vinden in ontwerpen uit de periode Space Encounters, zoals het tijdelijke gezondheidscentrum in de Amsterdamse Buiksloterham en de gele ‘Living Stairs’ in ClinkNOORD. Versteeg: “Bij Clink was het zwavelgeel, bij Sony hebben we groen gebruikt. In het kantoor van Sony in de A’DAM toren heb ik veel gedaan samen met Joost (Baks). Omdat het kantoor in een toren zit, zie je van buitenaf eigenlijk vooral de plafonds. Daar wilden we iets bijzonders mee doen. Voor het ontwerp hebben we ons laten inspireren door de typerende vormgeving van versterkers. Maar toen we eenmaal de rendering hadden gemaakt, vonden we dat het net zo goed een advocatenkantoor zou kunnen zijn. Daarom besloten we een stap verder te gaan, door één helft van het kantoor groen te maken en de andere helft grijs  – uiteraard voorzien van meubilair uit de Boring Collection. We kunnen soms tijdens het ontwerpproces een draai van 180 graden maken en op iets totaal anders uitkomen.”

Borisov

Iets totaal anders is ook een treffende omschrijving van tijdelijke hotspot Oumuamua in Amsterdam Noord. Oumuamua, Hawaiiaans voor ‘verkenner’ is genoemd naar een mysterieus interstellair object dat in 2017 ons melkwegstelsel doorkruiste. Versteeg: “We hebben er een ruimte van gemaakt die zowel bar, podium, restaurant als exporuimte en werkplaats was.” Het interieur onderscheidde zich van andere pop-ups door het gebruik van opvallende kleuren en geometrische vormen (in plaats van het inmiddels gangbare multiplex en tweedehands meubilair). En hoewel Oumuamua net als de asteroïde maar tijdelijk aanwezig was, krijgt het interieur een tweede leven. Versteeg: “We gaan deze zomer verhuizen naar een nieuw kantoor in de Houthavens. Eigenlijk wordt het een bar met kantoor. De bar heet Borisov, naar het tweede interstellaire object. We gaan hier het hele interieur van Oumuamua hergebruiken, maar dan in andere kleuren en stijl. In de bar, die openbaar toegankelijk is, zit een glazen deur met daarachter een boring kantoor compleet met Zoomruimte en vergaderruimte.”

Kunst

Een duidelijk statement, en illustratief voor de vaak speelse manier waarop Beyond Space grenzen laat vervagen. In het combineren van verschillende disciplines ligt de kracht van het bureau, dat de tijdgeest haarfijn aanvoelt. Versteeg: “We hanteren een duidelijke strategie, we doen echt ruimtelijke interventies en gebruiken graag kleur. In onze presentaties maken we vaak gebruik van referenties naar kunst. We kunnen geïnspireerd raken door een werk van Malevitsj of een Richard Serra-achtig object, maar ook door film. In ons ontwerp voor tentoonstelling ‘The Jeweller’s Art’ in het DIVA Museum Antwerpen zie je bijvoorbeeld veel verwijzingen naar 2001: A Space Odyssey. Kunst is echt Stijns inbreng, hij kijkt vanuit die invalshoek. Mijn rol binnen een project is meer analytisch, het bewaken van de grote lijnen.”
Het werk van Beyond Space bevindt zich vaak op het snijvlak van architectuur en kunst. Een mooi voorbeeld hiervan uit de Space Encounters periode is lichtinstallatie Transito, voor het eerst te zien in het Museo Diocesano in Milaan (2018). Door licht in te zetten als sculpturaal element ontstaat een ‘vloeibare’ architectuur met golven van licht, die de bezoekers als het ware voortstuwen door de vijftig meter lange galerij. Versteeg: “Transito hebben we gemaakt met lichtontwerpers Children of the Light, waar we vaak mee samenwerken. We geloven erg in samenwerking.” In een andere vorm is dit ‘vloeibare’ effect ook te zien bij een onlangs voltooid project, het interieur voor kantoor en showroom van interieurinrichter Siersema in Amsterdam. Geïnspireerd door de ligging aan het IJ verdeelde Beyond Space de hoge ruimte in verschillende zones door middel van in totaal 1 kilometer aan kamerhoge semi-transparante gordijnen. De lasercut, zacht golvende zeegroene draperieën vormen een verwijzing naar het rimpelende water buiten. Versteeg: “Doordat we stof uit de collectie van Siersema hebben gebruikt, is het interieur zelf een showcase voor het bedrijf geworden.”

Oogstpanden

Na deze recente nadruk op wat kleinschaliger ontwerpen werkt het bureau nu aan een groot project. Versteeg: “Samen met MVSA (dat ook betrokken was bij de renovatie van een rijkskantoor, -red) hebben we een tender gewonnen voor een kantoor van 12.000 m2, de renovatie en uitbreiding van het voormalig Rijkswaterstaat kantoor in Haarlem. Dit is een volledig circulair project, waarbij we materialen gaan hergebruiken uit oogstpanden. De uitbreiding wordt helemaal van hout. In dit project kunnen we echt de waarde van een architect voor het interieurontwerp laten zien. Er zou eerst nog een extra pand bij betrokken worden, maar we hebben een soort gevel-aanpassing bedacht en binnen de logistiek aangepast om de ruimte beter te benutten. Daardoor was het extra pand niet nodig. Verder zijn we bezig met een grote pitch voor een publiek-privaat interieur aan de Zuidas.” Voldoende bewijs kortom, dat Beyond Space zich niet tot één discipline wenst te beperken. “’We mix buildings, spaces and objects’. Architectuur is geen op zichzelf staand doel meer voor ons, we zijn ontwerpers van ruimtelijke beleving.“

www.beyond-space.eu

(Tekst: Eva Vroom – fotografie: Peter Tijhuis, Lorenzo Zandri, James Stokes, Wouter van der Sar, Norbert Tukaj, Jordi Huisman)