Incubatororganisatie BioPartner bouwt flexibele kantoor- en laboratoriumruimtes om te verhuren aan startende biotechbedrijven. Directeur Thijs de Kleer vroeg Popma ter Steege Architecten (PTSA), het bureau dat onlangs nog mocht delen in de prijzenregen van de Dutch Design Awards, om een pionierend gebouw te ontwerpen voor de nieuwe campus bij Oegstgeest. Behalve kantoren en laboratoria zou BioPartner 5 ook een horecavoorziening moeten krijgen. Als een ontmoetingsplek, een huiskamer, voor de campus die nog volop in ontwikkeling is. Josse Popma van PTSA: “De weinige gebouwen die er staan, zijn vooral werkgebouwen zonder horeca. BioPartner 5 moet een plek worden waar mensen – ook van buitenaf – komen voor koffie, lunch of een borrel. Ook vergaderingen en het geven van presentaties zijn mogelijk. Zo kunnen er spontane contacten ontstaan die meer samenwerking op de campus opleveren. Daarom ontwierpen we niet alleen een werkgebouw, maar ook een restaurant en een vergaderpaviljoen. Plus een royale entree in de vorm van een hoge, lichte kas. Een uitnodigende wintertuin met terras, toegankelijk vanaf twee zijden zodat mensen makkelijker binnenlopen.”
Optimaal duurzame ontwerp BioPartner 5
PTSA neemt zijn verantwoordelijkheid als duurzaam architect serieus. Toen het definitieve en optimaal duurzame ontwerp voor BioPartner 5 klaar was, bleek het 800 meter verderop gelegen Gorlaeus Laboratorium te worden afgebroken. Dit gebouw bevatte onder meer 165.000 kilo staal. ‘Zouden we dit misschien kunnen hergebruiken?!’ vroeg PTSA zich af. Waren de afmetingen geschikt voor de nieuwbouw? Kon het makkelijk worden gedemonteerd? Was het sterk genoeg en niet te zeer beschadigd? Het betekende veel extra werk en research, maar zowel de opdrachtgever als de constructeur bleken enthousiast en bereid onvoorziene problemen op te lossen. Het wonder geschiedde: BioPartner 5 is gebouwd met het donorstaal dat een nieuwe coating kreeg. Het is toegepast als zichtwerk en geeft het gebouw veel karakter.
“We werken duurzaam, maar verliezen de esthetiek nooit uit het oog”, vertelt Popma. “We konden de aanwezige ‘knopen’ in het donorstaal meestal benutten, maar een aantal verbindingspunten moesten we opnieuw ontwerpen. Dat hield het voor ons interessant. We wilden zoveel mogelijk circulair bouwen en materiaal hergebruiken. Laboratoria vragen extra veel energie en dat is tot een minimum beperkt. We streepten weg wat niet strikt noodzakelijk was. Dus bijvoorbeeld geen systeemplafonds, behalve in de laboratoria, waar dit een vereiste is.”
BioPartner 5 kreeg een stenen plint met daarboven twee verdiepingen met houtskeletbouw gevels. De plint bestaat uit schanskorven gevuld met bouwpuin, eveneens afkomstig van het Gorlaeus Lab. Dat kun je niet zomaar storten, maar moet zorgvuldig worden geselecteerd en gestapeld. De twee verdiepingen zijn afgewerkt met een technisch textiel dat afdoende bescherming bleek tegen weer en wind. Dit betekende een besparing op materiaal voor de gevelafwerking, terwijl het fraai contrasteert met de aardse plint. De onverwarmde kas bij de entree aan de voorzijde is weelderig beplant, en bestraat met een ‘tapijt’ van hergebruikte tegels en straatstenen. Zo hoefde er geen beton te worden gestort, terwijl de straatstenen het openbare, laagdrempelige karakter van de ontvangsthal versterken. Overal zorgt de combinatie van high en low tech voor harmonie en gelaagdheid.
Tweedehands
PTSA gaf de hergebruikte materialen steeds een nieuwe betekenis. Het bouwpuin bevat veel kalk en dat bleek een uitstekende voedingsbodem voor planten. Lodewijk Baljon Landschapsarchitecten, de Ginkelgroep en Kwekerij Heem verwerkten in het puin zakjes met inheemse zaden die ontkiemen tot verticale tuinen. Plus bewateringslangetjes die water krijgen uit de spiegelvijvers. Deze sculpturale cascades vangen hemelwater op dat in een bassin onder de kas wordt opgeslagen. De binnentuin vol inheemse planten en een boom is tegelijk een nestelplaats voor insecten en vogels. Vanzelfsprekend is een en ander experimenteel en zal de toekomst uitwijzen hoe de natuur het in bezit neemt.
PTSA mocht niet alleen het gebouw ontwerpen, maar ook het interieur. De besloten kantoor- en laboratoriumruimtes met vereiste klinische omgeving, boden weinig speelruimte, het publieke deel des te meer. Zo is de receptiebalie opgebouwd van lokaal stadshout van populieren en beuken. Voor de kantine en de gemeenschappelijke ruimtes is meubilair van Nederlandse ontwerpers verzameld. Tweedehands, maar nog uitstekend bruikbaar en aangevuld met antieke kasten, gekocht op een lokale veiling. In de uitgiftebalie van de kantine zijn verzaagde panelen van eikenhouten kringloopmeubelen verwerkt. Deze meubelplaten zijn een product van het Circulair Warenhuis in Leiden.
Een theatrale stalen trap in de kas voert naar het besloten huurdersdeel met uitzicht op de binnentuin en het fraai gedetailleerde vergaderpaviljoen. Hier legde Studio RENS tapijttegels afkomstig van een restpartij die zou worden vernietigd. Door ze te beschilderen met rode diagonalen werken zij nu verrassend en subtiel. Ook bedrukte Studio RENS een restpartij verduisteringsgordijn van Kvadrat in rode blokken. In de kantoren liggen tapijttegels die vanwege nauwelijks zichtbare weeffoutjes waren afgekeurd. In de gangen kwam linoleum en kregen glazen wanden uit een Haarlems kantoorgebouw een tweede leven.
Mountbatten Pink
Om de vele verschillende materialen esthetisch samen te binden, koos PTSA het zogeheten Mountbatten Pink. Een kleur die de Engelse admiraal Mountbatten tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte als schutkleur voor boten op zee. De rood-grijze tinten zijn effectief in allerlei varianten in het gebouw toegepast. Wanddecoraties in dezelfde kleuren verzachten het interieur. De grafisch ontwerpers van Catalogtree schreven software die geen patronen, maar a-periodieke reeksen opleverde. Bijna florale reeksen zonder herhaling, gebaseerd op de ruit, driehoek en vierkant (Penrose). Maar bij nadere bestudering ontstaan er allerlei clusters die eindeloos doorgroeien. Zo werd het een metafoor voor het groei-principe dat aan de basis van BioPartner 5 ligt.
Per onderdeel is steeds uitvoerig gekeken naar de meest haalbare oplossing om de milieulast van het bouwen te beperken. Het resulteerde in een gebouw met een 40 procent lagere CO2-uitstoot dan de gemiddelde huidige bouwpraktijk. Daardoor geldt BioPartner 5 als één van de eerste ‘Parijsbestendige’ gebouwen in Nederland: het voldoet volledig aan de richtlijnen zoals omschreven in het mondiale Klimaatakkoord van Parijs, afgesloten in 2015. De duurzaamheidambities van PTSA bleken besmettelijk: zij gaven de vele betrokken partijen vleugels om hun eigen circulaire ambities uit te bouwen. Tijdens de openingsbijeenkomst vatte BioPartner directeur De Kleer het treffend samen: “Gedurende de bouw zag ik overal bevlogenheid en passie om zo duurzaam mogelijk te bouwen. Het leidde tot een hechte samenwerking, zodat ik in dit geval liever over BioPartners dan BioPartner spreek!”
www.ptsa.nl
(Tekst: Peter van Kester – fotografie: René de Wit)
LEGENDA
Opdrachtgever Biopartner Center Leiden
Ontwerp PTSA
Team PTSA Dave Oorschot, Thinh Pham, Cas Bollen, Andrei Voaides, Josse Popma, Jan Willem ter Steege
Landschapsontwerp Lodewijk Baljon Landschapsarchitecten
Grafisch ontwerp Catalogtree
Ontwerp tapijten en gordijn Studio RENS
Uitvoering vast meubilair Fiction Factory
Uitvoering ontvangstbalie Boom en staal
Meubelplaten Circulair Warenhuis
Projectmanagement Stone 22
Adviseur constructie IMd Raadgevende Ingenieurs
Adviseur installaties en bouwfysica Deerns Nederland
Adviseur bouwkosten IGG bouweconomie
Staalbouw Vic Obdam
Afbouw Vense Projecten
Installaties Schulte & Lestraden
Hoofdaannemer De Vries en Verburg
Bruto vloeroppervlak 6.200 m²
- Bekijk ook
- http://www.ptsa.nl