Campus van het Vakmanschap

Tekst: Wouter Peeters
Fotografie: Jan Verlinde

Verschillende vakopleidingen komen aan bod op de Campus van het Vakmanschap – van initiatielessen mandenvlechten, zeep maken en juweeldesign over masterclasses vakmanschapstechnieken tot lezingen over vakmanschapserfgoed. Om dit alles in een gepast kader te organiseren, werden zowel de boven- als de benedenverdieping grondig gerestyled.
De laatste jaren leeft er een toenemende waardering voor verfijnd ambachtelijk werk en vakmanschap, synoniemen voor authenticiteit, kwaliteit en duurzaamheid. Bouwstenen om te vertalen in een economische meerwaarde. Daarom kreeg Openluchtmuseum Bokrijk financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling voor de uitbouw van de Campus van het Vakmanschap.
De externe restauratie van het kasteel gebeurde enkele jaren geleden, opgevolgd door Kristien Ceyssens, de eigen architect van vzw Het Domein Bokrijk. Lens°ass architecten uit Hasselt nam nu het interieur van de beneden- en de eerste verdieping voor zijn rekening, terwijl de zolderverdieping als technische ruimte werd ingericht.

Vorm geven aan leefomgeving

Lens°ass architecten, opgericht door Bart Lens in 1982, is gespecialiseerd in kleinere projecten. “Dergelijke opdrachten zorgen vaak voor een intense band met de klant en daar hou ik van”, zegt Lens. “We nemen ook grote projecten en openbare aanbestedingen aan, maar onze passie ligt bij intense verbouw-, herbestemming- en interieurwerken. Het is een fijne uitdaging om de leefomgeving van de klant zo optimaal mogelijk vorm te geven.”

Eerder won Lens°ass architecten al een openbare aanbesteding voor de inrichting van een oude schuur in het Openluchtmuseum Bokrijk. Voor de inrichting van het kasteel werd Lens echter niet als interieurarchitect gevraagd, wel als curator. Het kasteel van Bokrijk, geklasseerd als beschermd monument, werd in neorenaissancestijl gebouwd. Dankzij de Wereldtentoonstelling van 1958 kwamen het gebouw en het domein in handen van de provincie Limburg.

“In 2008 werd de buitenschil gerenoveerd, terwijl het kasteel intern op een uitgeleefd schoolgebouw uit de jaren ’60 van vorige eeuw leek”, aldus Lens. “Als om het even welk museaal patrimonium geen toekomst heeft, bezit het slechts een museale waarde waar niemand nog voeling mee heeft. Gelukkig herzag men dat voor het kasteel en mag dat erfgoed nu met zijn tijd meegaan.”

Isoleercel

Op de benedenverdieping, met een iets grotere footprint dan de eerste verdieping, situeren zich drie grote ruimtes, naast een cateringkeuken, sanitaire voorzieningen en een inkomhal. “Daar heb ik echt mijn curatorschap opgenomen, door tien ontwerpers/productontwikkelaars (Cazimir, Frits Jeuris, Vladimir Slavov, Stefan Peeters, Studio Segers, Davy Grosemans, Karen Wuytens, Gyselbrecht Martine, Jeff Rutten en Ick Reuvis) een complementaire taal te laten spreken en uit te voeren binnen het budget”, aldus Lens. “Ik fungeerde als ‘moderator’ om die vakmensen aan te sturen, wat resulteerde in een fijne kruisbestuiving.”

Functioneel meubilair werd ontworpen met connotatie naar het gegeven Openluchtmuseum Bokrijk. “We bekeken wat er beter gemaakt kan worden voor morgen”, verduidelijkt Lens. “We schipperden tussen geschiedenis, ambacht en kunst. Zoals lange tafels die, wanneer op hun kant gelegd, kunstzinnige taferelen tonen. De inspiratie vonden we in oude boerderijen, waar de bewoners leefden, woonden en sliepen in de keuken. Wanneer in de winter hun lange tafels aan de kant worden geschoven, tekenden zij op de tafelonderkanten. Dit inspireerde mij om een kunstenaar met een schrijnwerker aan het werk te zetten. Als de nieuwe tafels tegen de wand staan, tonen de onderkanten kunstwerken. En geplaatst zoals het hoort, zijn het buffettafels. Zo eenvoudig inspireert het verleden naar eigentijdsheid.”
De parketvloeren vertoonden een gele vernislaag – net lelijk plastic. Omdat een dergelijke substantie onmogelijk een mooie ouderdomspatine krijgt, werden de lagen verwijderd en de vloer vergrijsd en geolied, zoals het hoort.
In de ‘Ruimte van de Gouverneur’ worden politieke en andere vergaderingen georganiseerd rondom een grote, hoefijzervormige houten tafel. Een andere, ronde zwarte tafel met een grote opening in het midden is een ontwerp van Studio Segers. De ronde banken in het torenkamertje werden in overleg met Lens door Openluchtmuseum Bokrijk ontworpen. “Omdat de ruimte er ontoereikend was voor een klasatelier, werd een glazen toegangsdeur aangebracht en akoestisch absorptiemateriaal in wanden en plafond. Dat is de ‘isoleercel’ voor mobiele telefoongebruikers”, lacht Lens. Authentieke kasteelelementen, zoals grote spiegels en open haarden, werden in hun oorspronkelijke glorie hersteld.

Indrukwekkende trap met kroonluchter

De oude trap die naar het eerste niveau leidt bestond uit een mix van beton en natuursteen. Lens: “Door het rustieke smeedijzerwerk, een misinterpretatie van een oud kasteel, weg te werken in de bepleistering en met de vormen te spelen om het geheel van wanden en plafonds te verzachten, oogt de trap nu indrukwekkend en modern, een mooie omkadering voor de kroonluchter. Die luchter, bestaande uit een 6 meter lange lichtstaaf van 300 kg met diverse vertakkingen, begeleidt de bezoeker vanaf de inkomhal tot op de eerste verdieping. De ‘kristallen’ van de luchter zijn glazen buisjes die bloemen kunnen bevatten.”

Inspireren naar eigentijdsheid

Grandioos en akoestisch belangrijk is het wandtapijt van Les Monseigneurs dat zich als een nachtvlinder in twee helften naar de centrale ruimte open plooit. “Het is de insteek om in de ateliers op de eerste verdieping jongelui op te leiden in nieuwe ambachten die inspireren naar eigentijdsheid, niet naar historie”, zegt Lens. Omwille van gebrek aan tijd en budget om ook daar met verschillende ontwerpers te werken, werden strakke lijnen getrokken: één betrof stalen kasten, schuifdeuren en wanden, een tweede lijn behandelde akoestiek en een derde ging over de vloeren. Gevolgd door de karaktervolle integratie van de technische uitrustingen, beantwoordend aan de look & feel van ateliers.

De oude deuren bleven behouden, maar werden geopend om als open atelier aan te voelen. Om de cursussen niet te hinderen en omwille van thermische redenen, werden moderne, minimale schuifdeuren aangebracht. De ruimte kan visueel afgesloten worden door de deuren te sluiten. Lens: “Visueel zijn de drie ateliers met elkaar verbonden, terwijl de glazen wanden akoestische afscheiding waarborgen. Spontane ideeënuitwisseling gebeurt ook in de bibliotheek met zelfbedieningscafetaria. Grote vitrinekasten in de gangen tonen de vervaardigde producten ter inspiratie voor de andere vaklui.” Grijskleurige vloerbedekking in de ateliers vrijwaart de benedenverdieping van storende geluiden. De akoestiek werd verder verbeterd dankzij viltplafonds.

Relevant

“Op basis van onze ontwerpen leverde de eigen schrijnwerkerij van Bokrijk prachtig werk”, prijst Lens. “Zoals onder meer door de fabricatie van kapstokken waarmee wanden werden afgelijnd. Ook voor die vaklui was het fijn om uit het verleden te stappen om een modern meubel te vervaardigen. Als men zijn kennis en vaardigheid kan gebruiken voor iets wat vandaag en zeker morgen heel relevant is, heeft men als vakman voldoening.”

Nagenoeg alle oorspronkelijke materialen werden hergebruikt. De bestaande vloeren werden weliswaar met beschermvloeren afgedekt, maar die kunnen later weer verwijderd worden. Oude deuren werden voor nieuwe schuifdeuren geplaatst. “Ik meen dat moderne en oude zaken met elkaar gecombineerd mogen worden, op voorwaarde dat de eerstgenoemde niet dominant zijn en makkelijk verwijderbaar.” De led-basisverlichting werd in de ‘ribben’ van de akoestische plafonds aangebracht, terwijl minimale accentverlichtingsarmaturen in sfeerverlichting voorzien. 

“De grootste uitdaging was hoe het kasteel aan te kleden”, besluit Lens. “Want het moest betekenisvol, ambachtelijk gelinkt én gerelateerd met Openluchtmuseum Bokrijk zijn. Dat én tien creatieve jongelui parallel krijgen, was voor mij als curator het moeilijkste om waar te maken. Maar het is ons allen gelukt met een consistent, mooi inhoudelijk en visueel resultaat. Het uitvoeringsteam was Openluchtmuseum Bokrijk en het inspiratieteam was Lens°ass architecten.”

De website Pi-online biedt actualiteit voor professionals uit de architectuur- en interieurbranche. De rubriek Projecten biedt beschrijvingen van onlangs gerealiseerde gebouwontwerpen.

Legenda:
Bouwheer/opdrachtgever vzw Het Domein Bokrijk
Interieurontwerp Lens°ass architecten
Verlichting (op maat) Eden Design
Vast meubilair Driesen
Los meubilair Puur Office
Interieur in metaal AVC Gemino i.s.m. IMA creaties
Gordijnen en decoratie Grutman Homedecor
Kurk Kurk.be
Akoestische plafondlamellen Hunter Douglas
Akoestische vilt Kvadrat
Textielkunst Les Monseigneurs (via Bruthaus Gallery)
Aankleding textiel Libeco Home
Speciale technieken (lastechniek) Scholiers
Schilderwerken ASLV
Automatische toegangsdeur Assa Abloy
Veiligheidscoördinatie V-Consult
Elektriciteit & verlichting Algemene Elektriciteitswerken Hermans
Verwarming Danio & Partners
Luchtafzuiging Limoco
Algemene aanneming bouw & afwerking Algemene bouwonderneming Driesen
Totale kostprijs realisatie (excl. BTW) € 490.000,00