De neo-renaissancistische Droogbak in Amsterdam was ooit het hoofdkantoor van de Hollandse IJzeren Spoorweg Maatschappij, thans de NS. Het rijksmonument uit 1884 ontsnapte op het nippertje aan de sloop en werd in 2000 al eens grondig gerestaureerd. Advocatenkantoor Clifford Chance, actief in tweeëntwintig landen, telt in Amsterdam ruim driehonderd medewerkers en huurt de Droogbak al jaren. Zo onderscheidt het zich van de advocatenkantoren op de Zuidas en biedt het zijn personeel een aantrekkelijke, centrale locatie. Na een uitgebreide oriëntatie op andere locaties, besloot de directie in 2017 in de Droogbak te blijven en volgde een ingrijpende verbouwing. Een enerverend proces van vijf jaar, waarin vele deskundigen en disciplines samenwerkten. Ontwerpbureau KCAP (dat ook verantwoordelijk was voor de architectuur van The Student Hotel in Delft) deed – in opdracht van eigenaar Allianz Real Estate – de ruimtelijke transformatie. Het werkte nauw samen met bouwtechnisch adviseur ABT en Fokkema & Partners Architecten die het interieur ontwierpen in opdracht van Clifford Chance. Regelmatig vond er intensief bouwoverleg plaats met alle betrokken partijen. Tijdens de verbouwing werkten de medewerkers van Clifford Chance achttien maanden elders.
Sociale interactie binnen Clifford Chance
Op de persbijeenkomst schetsen de betrokken partijen de thema’s die spelen bij de transformatie van een monument. De technische installaties waren nog goed, maar niet up to date. De akoestiek in de gangen van het cellenkantoor en het atrium was dramatisch, net als de brandveiligheid. Ook moest het gebouw worden aangepast aan de actuele regelgeving. Maar de hamvraag was: hoe realiseer je een passende, hedendaagse werkomgeving? Hoe maak je het gebouw transparanter om de sociale interactie tussen de medewerkers te stimuleren? Sluit je al renoverend aan op de bestaande situatie of werk je met contrasten? Alle partijen wilden een transparant en toegankelijk gebouw, met respect voor de monumentale status. De cellenstructuur verdween waar mogelijk en het atrium werd het nieuwe, sociale hart. Diverse trappen en extra doorbraken verbinden nu de verschillende verdiepingen zodat medewerkers zich vrijer bewegen en elkaar informeler ontmoeten.
De charme van het verleden
Allereerst onderzocht een architectuurhistoricus de geschiedenis van het gebouw. Wat was er in de loop der jaren veranderd? Wat moest behouden blijven, wat zou probleemloos weg mogen et cetera? Een kleurenspecialiste deed onderzoek naar de oorspronkelijke kleuren door de in de loop der jaren aangebrachte verflagen weg te krabben. De transformatie is delicaat aangepakt: originele elementen zijn behouden en meer zichtbaar gemaakt. Bestaande technische kanalen werden hergebruikt en nieuwe kanalen en leidingen zoveel mogelijk weggewerkt. Waar monumentale plafonds ontbraken, kwamen nieuwe plafonds, waarin de verlichting, akoestische materialen en klimaatinstallaties werden opgenomen. De vloeren in de gangen kregen ‘bakken met deksels’ waarin de technische leidingen liggen. Zo blijven deze toegankelijk voor reparaties en aanpassingen. Nieuwe glaspuien, gevat in ijle, zwarte profielen, maken het interieur lichtvoetig. Zij versterken de openheid en accentueren het historische interieur. Tegelijk schermen zij bepaalde gebieden af voor bezoekers. Vrijwel onzichtbaar: toegang is alleen mogelijk via elektronische pasjes en ontsierende tourniquets bleken niet nodig. Fraaie verwarmingselementen, waarin ook de koeling is verwerkt, regelen de temperatuur die per kamer apart kan worden ingesteld. De ledverlichting reageert op het daglicht.
Lobby-auditorium
Het atrium is het nieuwe hart geworden. De risalieten, die vroeger de toiletten bevatten, zijn omgebouwd tot mini-hubs met glazen skyboxen. Medewerkers kunnen hier overleg plegen, uitkijkend op het levendige atrium. Rechts wervelt een sculpturale trap naar de eerste verdieping. Hij is van geanodiseerd aluminium, waarin akoestisch materiaal is weggewerkt. Gouden stroken aan weerszijden van deze monumentale trap zorgen voor een visuele verbinding met de classicistische sierbanden in de binnengevel. Midden in het atrium torent een architectonisch element van drie grafische ‘zuilen’, waarin verlichting en akoestische materialen zijn opgenomen. Het is verrijdbaar en even hoog als de ramen in de onderste twee verdiepingen. De boogvormen keren ook terug in de verfijnde koffiebar en refereren aan de vensters in het ronde trappenhuis erachter. Een gemeenschappelijke tafel kreeg een ‘gordijn’ van gouden decoraties die verwijzen naar het siermetselwerk in de façade. De meeste meubelen kunnen worden verplaatst zodat de lobby soepel in een auditorium verandert.
Vanuit het atrium bewegen de medewerkers door het gebouw en blijven zij zichtbaar voor elkaar: naar de IT-kamer die strategisch direct naast het atrium ligt, of naar de ontvangstbalie of de vergaderkamers op de benedenverdieping die meer of minder formeel zijn ingericht. Ze bevatten representatieve vergadermeubelen, huiselijke zitgroepen of combinaties daarvan. Een aantal is witgeschilderd of in kleuren die zijn gebaseerd op het historische kleurenonderzoek. Humor ontbreekt niet: één vergaderruimte lijkt een Starwars museumpje – een passie van een van de partners van Clifford Chance. In een bel- annex relaxruimte staat een antieke, marmeren waterbak die vroeger voor bluswater diende en daarna als plantenbak. De expressieve meubelen en balies zijn meestal op maat gemaakt. Het bedrijfsrestaurant ligt in het souterrain en is te bereiken via een nieuwe trap in het atrium. Hiervoor moesten dragende constructiedelen worden verwijderd en kolommen ter ondersteuning worden geplaatst. Een pittige, constructieve ingreep, maar de trap oogt alsof hij er altijd al was. Omdat het souterrain weinig uitzicht heeft, zijn de muren bedekt met een panorama van levendige pixels. Zij zijn geïnspireerd op de portretbustes in de buitengevel, van de eerste gebruikers van de Droogbak.
Kleurvelden
Het kleurenonderzoek in de Droogbak wees uit dat het oorspronkelijke palet uit bruinbeige tinten bestond. In de Spoorkamer op de eerste verdieping zijn deze kleuren opnieuw toegepast. Fokkema & Partners Architecten borduurden er origineel op voort. In enkele gangen en kamers brachten zij ‘okeren’ kleurvelden aan die niet altijd aansluiten op het interieur: de vlakken lopen dwars over de bestaande lambriseringen en wanddecoraties heen, alsof zij die ontkennen. Daardoor blijken zij de schoonheid van de historische details juist extra te benadrukken. In de centrale boardroom, een suite van drie kamers, zijn de buitenste kamers donker geschilderd en het middendeel wit. In de gangen markeren de kleurvelden de routing en de plekken waar nieuwe openingen zijn gemaakt. De bogen in de gang bevatten eveneens akoestisch materiaal en zijn soms voorzien van spiegels. Deze werken niet alleen luchtig, maar suggereren ook een optische vergroting.
De zolderverdieping is bijna volledig vernieuwd. Tijdens de restauratie van 2000 waren er ramen in de zijgevels aangebracht en kleine kamers met verlaagde plafonds gebouwd. De antieke kapconstructie was daardoor niet meer te zien. Hij is voor een belangrijk deel teruggebracht en zo veranderde de zolder in een loft met veel glas en licht. De verdieping is informeel ingericht met op maat gemaakte archiefkasten en ontspanningsruimten met speltafels. In nauw overleg met Clifford Chance is hier het flexibele werken geïntroduceerd. Open ‘pleinen’ die het samenwerken versoepelen, zijn vernoemd naar Amsterdamse pleinen. Inmiddels vinden steeds meer medewerkers hun weg naar de zolder, die steeds populairder wordt. Het blijkt ook de samenwerking ten goede te komen. Groepen die langer aan een project werken, treffen elkaar steeds in dezelfde ruimte en dat werkt versterkend. Een succesvol resultaat van het nieuwe werken, waarop de interieurarchitecten en directie bewust hadden ingezet.
www.fokkema-partners.nl
www.kcap.eu
(Tekst: Peter van Kester – fotografie: Bram Vreugdenhil)
LEGENDA
Opdrachtgever transformatie (KCAP en ABT) Allianz Real Estate
Opdrachtgever interieur (Fokkema & Partners) Clifford Chance Amsterdam
Architect KCAP
Interieurarchitect Fokkema & Partners
Interieurbouw Smeulders Interieurgroep, Verwol Interieurbouw
Projectinrichting Desque
Meubilair
Stoffering Maasdam
Realisatie lichtontwerp Limpid Blue
Realisatie wayfinding en behang Horizon
Schilderwerk Breed Onderhoud
Horeca Metos, Vermaat
Historisch kleurenonderzoek Josephine & Co.
BMA, historisch onderzoek/waardestelling Bureau Monumenten en Archeologie
Adviseur gebruiker en projectmanagement DEV_real estate
Techniek, adviseur gebruiker Boersema
Adviseur eigenaar Arcadis
Onderzoek & advies asbest Aviesbureau Van de Poel
Constructeur, installatieadviseur en bouwfysisch adviseur ABT Ingenieursbureau
Aannemers Heijmans, Jurriens (restauratie)
- Bekijk ook
- http://www.fokkema-partners.nl
- http://www.kcap.eu