Het multifunctionele Crematorium & Uitvaartcentrum Alkmaar biedt de mogelijkheid om een volledige uitvaart op één locatie te verzorgen – van opbaring tot condoleance en van afscheidsdienst tot een ‘vier het leven borrel’. Het centrum is gebouwd aan de rand van de stad, midden in het polderlandschap van de Egmondermeer, op een locatie waar voorheen een tuincentrum was.
Zeilen
“Dit soort gebouwen zijn vaak statisch en monumentaal”, vertelt architect Jan Rietvink, “maar ik wilde iets anders, een gebouw dat troost biedt.” Het uitzicht op het Noord-Hollandse polderlandschap en in de verte de duinen van Egmond, speelt hierin een rol: het gebouw is zo ontworpen dat de belangrijkste ruimtes geheel op het landschap zijn gericht en je daar een prachtig, rustgevend uitzicht hebt. Daarnaast wilde Rietvink in het ontwerp de functie van het gebouw uitdrukken; hiervoor gebruikte hij de metafoor van een zeilschip waarmee je naar het hiernamaals reist. De zeilen worden verbeeld door drie hoge puntige gebogen dakvlakken, bekleed met titanium, die tevens de hoofdruimtes van het gebouw markeren – de twee aula’s en de grote koffiekamer; binnen zorgen vensters in het dak voor extra lichtval in deze ruimtes.
Aanvankelijk zou er één grote aula komen, maar Rietvink stelde voor een tweede, kleinere aula te maken. “Tijdens een excursie in een ander crematorium viel mij op dat voor kleinere groepen de grote aula werd ‘verkleind’ door middel van verplaatsbare panelen. Ik wilde hiervoor een betere oplossing.” De opdrachtgever ging akkoord, maar stelde wel dat de tweede aula binnen hetzelfde aantal vierkante meters moest worden gerealiseerd. Rietvink: “We hebben vervolgens een andere plattegrond ontwikkeld en vierkante meters gewonnen door een functionele optimalisatie. Er is nu een betere netto/bruto-oppervlakteverhouding en er zijn minder gangen dan je doorgaans in dit soort gebouwen vindt.” Bijkomend voordeel: dankzij de tweede aula heeft het gebouw nu een derde dak dus drie ‘zeilen’, wat het beeld van het schip versterkt.
De voorzijde van het gebouw – aan de kant van de stad en de randweg – is vormgegeven als een lange meanderende gevel van baksteen, die mooi contrasteert met de titanium daken. Aan één zijde gaat de gevel over in een vrijstaande muur met erachter een pad naar het strooiveld. De muur maskeert het landschap, wat het uitzicht binnen nog verrassender maakt.
Serene uitstraling
Het interieur van het Crematorium & Uitvaartcentrum werd ontworpen door Kato Projecten in samenwerking met Rietvink Architecten. “Uitgangspunten voor het interieur waren de groene omgeving, de duinen, de zee en het strand”, zegt Hanny Hammer van Kato. “Dat hebben we vertaald in zachte, ingetogen tinten die zorgen voor een serene uitstraling.” Voorafgaand aan het definitieve ontwerp waren er verschillende sessies met opdrachtgevers Monuta en PC Uitvaart, waarin meubelen, het kleurgebruik en de verlichting werden besproken aan de hand van moodboards. Hammer: “Het belangrijkste was dat zowel de opdrachtgevers als de bezoekers zich senang voelen in het interieur, en tijdens deze sessies heb ik hierin meegedacht.”
De serene uitstraling is al direct bij binnenkomst voelbaar: de grote entreeruimte is uitgevoerd in zachte, natuurlijke kleuren, met een vinylvloer die haast niet van echt eikenparket is te onderscheiden. Er staan zitjes in warme tinten op kleden gemaakt van Desso-tapijt, die op verschillende plekken in het gebouw terugkomen. Vanuit de entree is er een mooie doorkijk naar de tussenruimte die toegang biedt tot de twee aula’s en waar een lichtkoepel zorgt voor echt daglicht. “Die koepel gaf de nodige discussie”, zegt Rietvink, “net als het donkere wengé dat voor de deuren is gebruikt. Maar dat zorgt nu voor zowel warmte als monumentaliteit.”
Soberheid
De grote aula (of ceremonieruimte) heeft ruim 200 zitplaatsen, met vooraan maatwerkbanken en daarachter stoelen van Crassevig (de Kira). De banken en stoelen zijn uitgevoerd in sobere kleuren en stofferingen, de muren zijn wit. “Het interieur is heel rustig en bijna klinisch, maar met 200 mensen wordt het toch al druk”, zegt Sjoerd Brattinga, manager van het Crematorium & Uitvaartcentrum. “Juist door de soberheid kan de ruimte dat goed hebben. Bovendien geven de mensen zelf al kleur, want die gaan tegenwoordig meestal niet meer in het zwart naar een uitvaart.” De kist met de overledene staat tijdens de dienst aan het einde van de ruimte, voor de grote vensters met weids uitzicht over het polderlandschap. Aan het hoge plafond hangen grote cirkelvormige lampen, in de wanden is verlichting ingebouwd. De vorm van de ‘zeilen’ loopt binnen door, waardoor de wanden zowel schuin als gebogen zijn. “De wanden ‘omarmen’ zo het gezelschap en geven bovendien onverwacht een goede akoestiek”, weet Rietvink. “Hierdoor zijn de audiovoorzieningen niet eens echt nodig.” Die voorzieningen zijn overigens ‘state of the art’.
De kleinere aula heeft een capaciteit van 50 tot 70 mensen en is op dezelfde wijze ingericht als de grote aula. Achterin kunnen desgewenst stoelen worden gezet. “Maar liever niet te veel”, stelt Brattinga, “de kracht van de ruimte is juist de intimiteit.”
Ontlading
Na de afscheidsceremonie kunnen de nabestaanden samenkomen in een van de koffiekamers. Ook die hebben een ingetogen interieur, maar er gebeurt meer en de ruimtes zijn kleurrijker dan de aula’s, zodat ze na de afscheidsceremonie bijdragen aan de emotionele ontlading. De grootste koffiekamer, De Waag, heeft aan twee zijden hoge ramen van vloer tot plafond, waardoor binnen en buiten bijna naadloos in elkaar over open. Er zijn verschillende soorten zitjes, bij mooi weer kan gebruik worden gemaakt van het grote terras. Rietvink: “De ruimte heeft verschillende soorten plekken waarin mensen zich als vanzelf groeperen. En ook als de ruimte leger wordt, is het hier nog steeds prettig.” Bij de entree maakte Hammer een blok met ronde vaste banken. “Deze banken maken een statement in de grote ruimte.” In het blok staan twee enorme schemerlampen, die bescherming bieden en de hoogte van de ruimte breken. In een hoek van de ruimte zijn de wanden bekleed met een behang in dezelfde kleurstelling als de kleden van Desso, met ervoor weer vaste banken. Daarnaast zijn er hoge en lage zitjes en tafels, met zowel banken als fauteuils en gestoffeerde stoelen met armleggers. Dat geldt bijvoorbeeld voor stoel Lene van Crassevig die veel in de koffiekamers is gebruikt. Dit merk wordt vertegenwoordigd door All Art Kwast Agencies, dat een voorstel maakte voor verschillende producten, waarvan er sommige in speciale uitvoeringen werden geleverd. De uiteindelijke selectie werd gemaakt door Hammer: “Ik heb een aantal producten aangegeven en vrijwel alles is zo gekozen, dat is hier mooi in harmonie gegaan.”
Regio
Centraal in De Waag staat een grote bar – die is afgewerkt met een natuursteenfineer; erachter is een compleet uitgeruste keuken. Brattinga: “De Waag zou goed een echt restaurant kunnen zijn. Hospitality wordt ook steeds belangrijker bij uitvaarten, het gaat allang niet meer alleen om koffie met een plakje cake en dan weer wegwezen.” Dat geldt ook voor de kleinere koffiekamer, Grand Café Allecmere. Die heeft een door Kato ontworpen bar waarin in de voorzijde het profiel van het gebouw in hout is ingelegd. Ook hier zijn zowel hoge als lage zitjes en is er buiten een terras.
Voor de opbaring van overledenen zijn er ten slotte nog drie 24-uurs kamers, die dankzij een aparte ingang dag en nacht toegankelijk zijn. Ook deze kamers zijn warm en comfortabel ingericht, met gelijksoortige kleden en meubelen als in de entree. Tegen de wanden zijn grote foto’s van taferelen uit de omgeving aangebracht, zoals de zee en de duinen, een landschap met molens en de Alkmaarse binnenstad. “De regio is een belangrijk thema in het interieur”, weet Brattinga. Behalve de foto’s zorgen ook de werken van lokale kunstenaars voor verbinding met de regio. Maar, aldus Brattinga: “Er bleek niet al te veel kunst nodig te zijn, en dat een is compliment voor het interieur.”
www.rietvink-architecten.nl
www.katoprojecten.nl
www.crematoriumalkmaar.com
(Tekst: Rutger van Oldenbeek – fotografie: JLF Foto & Filmstudio en Bernard Faber tekst & beeld)
LEGENDA
Opdrachtgevers PC Uitvaart, Monuta
Projectleider Erik Telgen
Architect Rietvink Architecten
Interieurontwerp Kato Projecten i.s.m. Rietvink Architecten
Interieurbouw Van den Hoek meubel en interieurbouw
Losse meubelen Crassevig (via All Art Kwast Agencies), Muuto, Softline, Artifort, Enea, Cascando, Profeq
Stofferingen Kvadrat, Gabriel
Verlichting Petite Friture (Vertigo), Secto Design (hanglamp Octo), Circle Light
Vinylvloer Viva Fabrics
Kleden Desso
Behang Arte
Aannemer Visser & Bunschoten
