Cultureel Centrum De Adelberg: oase in Limburgse Sahara

Het gemeentebestuur van Lommel besloot midden jaren negentig een foyer als gezamenlijke ruggengraat voor een bioscoop en Cultureel Centrum De Adelberg te bouwen. Een ­dergelijke ondersteunende ruimte samen gebruiken, was zijn tijd ver vooruit. “Maar nadien bleek het ook zijn beperkingen te hebben”, stelt Luc Schepers, architect ir. en zaakvoerder van M10 architecten. “Want de bezoeker kreeg zelden de indruk een ­cultureel centrum binnen te stappen, wel een bioscoop. Ondanks een sterk wervingsprogramma raakte de schouwburg steeds meer in de verdrukking.”
Om die wantoestand te corrigeren, organiseerde het gemeentebestuur in 2017 een architectuurwedstrijd om het CCDA een broodnodige opwaardering te geven. Architect Luc Schepers en Sophie Teuwen, zaakvoerder van N°238, gespecialiseerd in interieurvormgeving en meubelstoffering, kwam als winnend team uit de bus. “We kennen elkaar al sinds onze studententijd”, zegt Teuwen. “Maar dit was de eerste keer dat we professioneel samenwerkten.”
Het programma vereiste om de Adelberg een eigen, multifunctionele entiteit te verlenen. De foyer moest in twee zones opgedeeld worden die onderling met elkaar verbonden blijven om het operationele karakter tussen de bioscoop en het CC te waarborgen, maar met behoud van de eigen identiteit. Ook diende het CC een vernieuwd onthaal, een tentoonstellingsruimte en een kleinere, flexibele zaal, de ‘Tweede Kamer’, te herbergen.

Ritmische kolommen in Cultureel Centrum De Adelberg

Voor zowel constructieve als voor decoratieve eigenschappen, zijn de buitengevel en de binnenwanden opgetrokken in zandkleurige prefabbetonpanelen. Het bestaande CCDA-gebouw bleef behouden, maar werd aangevuld met twee volumes – een eerste verdieping en een uitbreiding van de inkomhal. Schepers: “Die extra verdieping, de exporuimte, verleent de Adelberg een grotere zichtbaarheid vanuit het Lommelse centrum. De gaanderij met ritmisch aangebrachte kolommen versterkt de buitentrede als een vormelijke onderlijning van de avondcultuur. De gevelpartij op de verdieping vormt daarbij een variatie met een sculpturaal, eerder gesloten karakter in vergelijking tot de tussenruimten van de kolommen.”
Het nabijgelegen parkje werd nauwer bij het geheel betrokken, om op mooie zomerdagen een interessante aanvulling van het schouwburgprogramma te kunnen betekenen, zoals aansluiting op de parktribune. De gaanderij aan de parkrand werd ingekort en de parktoegang en de vijver verbreed.

Elegantie en verfijning

Naast een verbrede inkom voor materialen en andersvaliden, bestaat de reguliere toegang uit twee achter elkaar geplaatste glazen draaideuren. “Om tocht te vermijden, maar ook om het ‘publieksdebiet’ van tempo te voorzien”, zegt Schepers. “Ook straalt een draaideur iets van elegantie en verfijning uit.” Het onthaalgedeelte, met keramische vloertegels, is nu een volwaardig ontmoetingsgebeuren geworden. De onthaalbalie, geplaatst voor een met glas afgeschermde backoffice, heeft een functionele, strakke opstelling. Daar tegenover bevindt zich een veelheid aan door de bezoekers individueel te beheren lockers van diverse afmetingen. Hun ludieke opstelling draagt bij een verbeterde akoestiek.
Verderop is er de cultuurbar, een hoge ruimte tussen de Tweede Kamer en het onthaal. De hoge muur kan als projectiescherm gebruikt worden terwijl bezoekers zich in de kleurrijke zeteltjes nestelen. Een trap leidt naar de tentoonstellingsruimte. “Die bevond zich vroeger op de benedenverdieping en was te krap”, zegt Schepers. “Dankzij de extra verdieping is dat probleem nu van de baan en kunnen schilderijen en beeldhouwwerken van voldoende afstand worden bekeken.” De vele smalle ramen laten overvloedig daglicht toe, dankzij handige luikjes voor elk raam kan de ruimte ook geheel worden verduisterd.

Halve maan

“Het was ons doel om het vrij statische gebouw een frisse dynamiek te geven”, zegt Teuwen. “De nieuwbouw is in wezen één grote open ruimte waar tal van belevingsmogelijkheden zijn, zowel actief als passief.” Binnen het gebouwvolume werd een opdeling gemaakt middels een halvemaanvormige betonnen wand. “De bioscooplijn was door de jaren heen steeds verder opgeschoven. Door het optrekken van een ronde wand geven nu zowel de bioscoop als het CC elk voor de helft toe én ontstaat er een goede publiekscirculatie”, verduidelijkt Schepers. “Een ruime doorgangsbreedte is voorzien om beide entiteiten tot één grote ruimte om te vormen en wisselwerking te bewerkstelligen.”
Het bargedeelte en de Tweede Kamer kunnen van elkaar worden gescheiden worden door een mobiele scheidingswand van Espero, met een hoge geluidsisolatiewaarde van 50 dB én een speciale akoestische afwerking. Het plafond van de Tweede Kamer is uitgerust met trekkers om luidsprekers en verlichting te bevestigen. Een enorm wandgordijn verbergt de mobiele tribune. Deze ruimte leent zich voor intiemere optredens en onder meer presentaties en gemeentelijke recepties.
Aan de grote schouwburg zelf werd niets veranderd, met uitzondering van de zijdelingse toegang. Die werd verlaagd en kreeg een zwarte kleur om de zichtbaarheid te verhogen. Klemtoonverlichting leidt de bezoeker naar de zaal toe met een tribune voor 600 toeschouwers.

Constructiemateriaal als eindmateriaal

De ontwerpers wilden het constructiemateriaal ook zoveel mogelijk als eindmateriaal gebruiken, aangevuld met functionele zaken – zoals zitmeubelen met geluidsabsorberende vulling, opdelingswanden en lockerkasten in akoestisch dempend materiaal. “Het was een belangrijke wens van de bouwheer dat de akoestiek overal de perfectie benaderde”, zegt Schepers. “Daarom bestaat de foyer voor 70 procent uit zachtere materialen, zijn alle ruimtes van akoestische eilandbaffles voorzien en heeft het onthaalgedeelte een haast onzichtbaar geperforeerd akoestisch plafond.”
De ticketbalie werd opgetrokken in eiken fineer gecombineerd met wit/zwart HPL. De cultuurbar, de trap naar de exporuimte en de vloer van de Tweede Kamer bestaan uit lamellen-op-kant–latjes ‘gevlamd’ teakhout die niet met hun grootste oppervlakte naar boven gericht zijn, maar op hun kant liggen. Dat zorgt voor een beduidend stevigere vloer waar de publiekstribune probleemloos overheen kan rijden.
Teuwen: “Vermits stoelen en tafeltjes vlot stapelbaar moeten zijn, was de keuze beperkt. Gelukkig vonden we meubilair dat perfect in het concept past, zelfs inklapbare tafeltjes. Om een reftergevoel te vermijden, kozen we voor verschillende hoogten en uitvoeringen binnen dezelfde ‘soft edge’ stijl, met onder meer metalen onderstellen en eikenhouten of polystyreen zittingen.”

Sahara

“De buitenverlichting accentueert de gevel en voert de interne warmte en gezelligheid van het CC naar buiten”, aldus Schepers. “Voor de inkomhal deelden Sophie en ik het beeld van enorm grote lusters in oude schouwburgen, die we naar een modernere versie vertaalden. Samen met de draaideuren wordt dit gevoel van de luxueuze uitstraling van weleer nog versterkt. De accentverlichting boven de balies werd ook boven het bargedeelte toegepast. De fijne inbouwspots in de onthaalruimte en in de gang naar de schouwburgzaal, kozen we omwille van hun pure schoonheid.” In de tentoonstellingsruimte werd geopteerd voor puntsgewijze, oriënteerbare verlichting op maat van de uit te lichten kunstwerken, zowel aan de wand als op de vloer.
“Omdat er veel zichtbeton gebruikt werd, was het fijn om her en der wat zachte, verwarmende tinten toe te voegen”, vervolgt Teuwen. “In Lommel is het gebruikelijk om veel met zandkleuren te doen. Want naast groen beschikt deze gemeente ook over uitgestrekte zandvlakten, waarvan er één zelfs Sahara heet. De winning van wit zand was van historisch belang, omdat het gebruikt werd voor glasproductie. Dus kozen we voor het bijvoorbeeld het beige van het zand, het blauw van de lucht, en het groene van bomen en struiken, onder meer voor de modulaire zitmeubeltjes in de tussenruimte.”

Onbekend hoofdstuk voor Cultureel Centrum De Adelberg

De grootste uitdaging voor de aannemer was de realisatie van het project. Het oorspronkelijk dak werd verwijderd om de oppervlakte te vergroten, en de tentoonstellingsruimte te integreren en te optimaliseren tot een vierkant volume. Bovendien moest de reguliere werking van het CC en de bioscoop tijdens de verbouwingswerken nooit in het gedrang komen.
“Toen de Covid-pandemie tijdens de werken losbarstte, drong een onbekend hoofdstuk zich op”, besluit Schepers. “Ondanks de tijdsdruk van programmatie, had de opdrachtgever gelukkig alle begrip voor de moeilijke werksituatie en gaf iedereen in het bouwteam zijn vertrouwen. Het project werd in twee werfzones opgedeeld: het ene gedeelte in situ, het andere in de werkplaats van de aannemer, waar al het schrijnwerk werd gerealiseerd, met de schouwburg als extra stockageruimte. Iedereen werkte als een hecht team constructief mee dat daardoor een heel prettig traject werd.”
“Ik was nog maar enkele maanden als zelfstandige aan de slag toen ik de kans kreeg om aan dit mooie project mee te werken”, vult Teuwen aan. “Dat was een unieke opportuniteit en ik ben bijzonder blij met het eindresultaat.”

www.m10-architecten.be
www.nr238.be

(Tekst: Wouter Peeters – fotografie: Manu Bloemen & Hans Morren)

LEGENDA

Bouwheer/opdrachtgever Stad Lommel
Architect M10 Architecten; projectarchitect Luc Schepers
Interieurontwerp Nr 238; Sophie Teuwen
Aanleg openbaar domein M10 Architecten
Vast meubilair Driesen NV
Los meubilair Pedrali, Hay
Plaatmateriaal meubilair en akoestische panelen Triplaco
Mobiele tribune Jezet Seating
Melamine meubilair en brandwerende schuifdeuren VC Wood
Verlichting Vibia
Vloer- en wandtegels 4D-tegels
Linoleum en vloermatten Vandebroek Yves Vloerbekleding
Inkommatten Rosco
Mobiele scheidingswand Espero
Leuningen/staalconstructie/poorten Wuco
Binnenbeglazing Atelier Inter Design
Akoestische glaswand cafetaria AVC Gemino
Kasten/keuken nieuwbouw Didden schrijnwerkerij
Deurbladen Theuma
Deur- en meubelbeslag VBH
Sanitair/CV/HVAC De Kock
Zonwering Boflex
Ingenieur stabiliteit, duurzaamheid en technieken PFC-Engineering
Akoestisch advies Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau
Hoofdaannemer Driesen NV
Totale oppervlakte 1.200 m²
Bouwsom (excl. btw en erelonen) € 4.150.000

De website Pi-online biedt actualiteit voor professionals uit de architectuur- en interieurbranche. De rubriek Projecten biedt beschrijvingen van onlangs gerealiseerde gebouwontwerpen.