Cultuurknooppunt Museum Van Bommel Van Dam

Museum Van Bommel Van Dam zocht een ruimer onderkomen, geschikt voor de rol van culturele ontmoetingsplaats in de stad. Het monumentale postkantoor aan de Keulsepoort, een ontwerp uit 1938 van Rijksbouwmeester Hayo Hoekstra, bleek de aangewezen plek hiervoor. Yvonne Segers, architect bij BiermanHenket: “Museum Van Bommel Van Dam wilde verhuizen omdat het bestaande pand niet meer voldoende ruimte bood. Het postkantoor stond nog niet lang leeg, en moest een nieuwe bestemming krijgen.” De transformatie tot museum maakte onderdeel uit van een groter stedenbouwkundig plan: het gebouw ligt aan een doorgaande route van de historische binnenstad naar het station, dichtbij het Julianapark en het Limburgs Museum. Tijdens de herbestemming is het park tot aan het museum doorgetrokken, zodat een groene loper ontstaat van het station richting binnenstad. In het museumpark vormen Museum Van Bommel Van Dam en het Limburgs Museum nu samen het museumkwartier.

Belevingsroute Museum Van Bommel Van Dam

Vanuit deze stedenbouwkundige visie en het concept van het museum als culturele ontmoetingsplaats, heeft BiermanHenket het gebouw grotendeels publiek toegankelijk ontworpen. Segers: “Het was een belangrijke wens van het museum om gezien te worden, en mensen te verleiden door het gebouw naar boven te lopen. Daarom hebben we een openbare belevingsroute in het gebouw opgenomen.” Deze route begint op de begane grond, een open ruimte waar je in een groot ‘hangend kunstframe’ het actuele programma kunt vinden. Onderweg naar boven krijg je bij de zalen een klein voorproefje van de exposities, om op de kapverdieping beloond te worden met het kunstvenster en het groene dakterras. Behalve deze ruim opgezette belevingsroute zijn ook het café en de museumwinkel publiek toegankelijk. Het museum beschikt over ruim 1500 m2 tentoonstellingsruimte, een depot met stijlkamer, een educatieve ruimte, werkplaatsen, een kunstuitleen, een auditorium en een kantoor. “We hopen dat het museum een plek is geworden waar veel mensen samenkomen vanwege de diversiteit aan functies, zoals de kunstuitleen en het café-restaurant in combinatie met een actuele programmering van activiteiten.”

Kunstvenster

BiermanHenket, dat ook betrokken was bij de vernieuwing en verbouwing van Museum Prinsenhof Delft, voegde twee eigentijdse uitbreidingen toe aan het gebouw. Deze versterken de verbinding tussen het gebouw en zijn omgeving, en plaatsen het monument nadrukkelijk in het hier en nu. Het sculpturale kunstvenster aan het eind van de belevingsroute biedt een zicht op de stad, en is tegelijkertijd een ware blikvanger. Voor de afwerking van het kunstvenster is aan de buitenzijde gekozen voor onderhoudsarme aluminium shingles. Segers: “Deze hebben een lange levensduur en zijn volledig recyclebaar. Van binnen hebben we het kunstvenster bekleed met bamboe plaatjes. Deze overlappen elkaar, zodat de dubbelgekromde vorm vloeiend gevolgd kan worden. ” De tweede ingreep is de nieuwe parkentree. BiermanHenket verving hiervoor een tussenlid uit de jaren tachtig door een contrasterend en transparant entreevolume, ook bekleed met aluminium. De bijzondere ‘gevouwen’ vorm van de shingles verwijst naar de oorspronkelijke functie van het gebouw. “Het verhaal moet ook verteld worden, we wilden de geschiedenis van het postkantoor een plaats geven in de detaillering. Daarom hebben we het idee van een uitgevouwen envelop als basisvorm gekozen. Je ziet deze vorm buiten terug in de shingles, en binnen is hij op de begane grond van het museum in het marmoleum gelaserd.”

Markthal

Het museum heeft als basis de eigen collectie, opgeslagen in het museumdepot in de kelder. Segers: “Om de kunstwerken uit het depot te halen, hebben we van onder naar boven een schacht in het gebouw gemaakt.” In aanvulling op het expositieprogramma wil het museum een plaats zijn voor verhalen, debatten en samenwerkingen. Bijvoorbeeld met Greenport Venlo, waar wordt gewerkt aan de voeding voor de toekomst. “We wilden in het gebouw ook ruimte maken voor de Food Campus, waar met een robot groenten worden gekweekt. Voor het interieurconcept van de begane grond zijn we daarom uitgegaan van een soort markthal, die geschikt is voor verschillende gelegenheden. De akoestiek was hier erg belangrijk, die moest kloppen. Als het in het café rumoerig is, wil je niet dat dit hinder oplevert voor bezoekers in de expositiezaal ernaast. Daarom hebben we veel aandacht besteed aan de pui tussen de twee ruimtes. Met name in oude gebouwen kost het veel moeite om de aansluitingen tussen de producten goed te krijgen.”

Blauwstaal

De logistieke spil van het gebouw wordt gevormd door de monumentale trappenhuizen, die volledig gerestaureerd zijn. Segers: “We hebben daarnaast een extra trap toegevoegd om de kapverdieping te ontsluiten. De ruimte onder het dak werd voor de transformatie niet gebruikt. De nieuwe demontabele trap is gemaakt van prefab gesneden blauwstaal. Hij is op locatie in delen samengesteld.” BiermanHenket koos zowel voor het exterieur als voor het interieur een natuurlijk kleurenpalet, bepaald door de toegepaste materialen. “Vrijwel alle kleuren die je ziet, zijn materiaaleigen. Dit geldt niet alleen voor de blauwstalen trappen, de geanodiseerde aluminium shingles en de bamboe in het kunstvenster, maar ook voor de biocomposiet entreepanelen en de gerecyclede stoffen luchtkanalen. Voor de bekleding van onder andere de entreebalie en de bar hebben we een circulair product ontwikkeld. Dit zijn stenen gemaakt van bouwafval uit de streek, afgewerkt met glaspoeder – een restproduct van Scheuten Glas uit Venlo. Omdat het om een experiment ging, hebben we de stenen op een relatief klein oppervlak kunnen toepassen.”

Gasloos

Om het monument optimaal te verduurzamen, werd in nauw overleg met de bouwfysicus en installatieadviseur een integraal ontwerp gemaakt. Daarbij is het gelukt om de monumentale waarde van het gebouw te behouden. Het resultaat is een gasloos gebouw dankzij een lucht-water warmtepomp, met een perfect binnenklimaat en per ruimte regelbare lage temperatuurverwarming. Lage temperatuurkoeling zorgt voor de juiste klimaatcondities in museumzalen en depots. Het dak is geïsoleerd, de binnenschil van het gebouw kreeg nieuwe voorzetwanden. De kunststof kozijnen zijn vervangen door aluminium, in renovatieprofiel naar origineel beeld. De duurzaamheidsambities komen verder tot uiting in de gebruikte materialen en bevestigingsmethoden. Zo zijn alle luchtkanalen van textiel, dus volledig recyclebaar. De inrichting van de museumzalen is flexibel en remontabel. Segers: “Op de eerste verdieping van het museum is een grote expositiezaal met verplaatsbare binnenwanden gerealiseerd. Deze wanden zijn opgebouwd uit aan elkaar te koppelen modules. De museale verlichting uit het vorige pand hebben we zoveel mogelijk hergebruikt; het verlichtingsplan wordt nog afgerond met speciale maatwerk lampen.”

Toekomst van Museum Van Bommel Van Dam

Voor de inrichting van het gebouw zocht het museum samen met BiermanHenket naar samenwerkingen met ontwerpers en lokale bedrijven. Behalve het al eerder genoemde Greenport Venlo hebben onder andere Luidspreker, Atelier NL, Stonecycling, Leolux en Kiki van Eijck meegewerkt aan het interieur. Segers: “Kiki van Eijck heeft een bank ontworpen, die uit verschillende modules is opgebouwd. De bank is bekleed met resten leer van Leolux, die op kleur gesorteerd zijn.”
BiermanHenket maakte een Gesamtkunstwerk van het museum.“Als je met een gebouw begint, wil je het concept ook doorvoeren in het interieur. Daarom betrekken we dit bij de opgave.” Deze aandacht voor ieder detail heeft geresulteerd in een museum dat klaar is voor de toekomst. Dankzij de zorgvuldige inbedding in het museumpark ligt het stevig verankerd in de stad, die er een laagdrempelige en inspirerende ontmoetingsplek bij heeft.

www.biermanhenket.nl

(Tekst: Eva Vroom – fotografie: Stijn Poelstra)

LEGENDA
Opdrachtgever Gemeente Venlo
Architect BiermanHenket
Interieurbouwers Heines, Brunken
Losse inrichting Leolux LX; Studio Kiki&Joost; Studio Stelt
Verlichting Erco
Vloerafwerking Forbo
Tegelstrips Stonecycling
Huisstijl Luidspreker
Trap Snep
Bamboe Finesse
Aluminium enveloppen Sorba
Installatieadviseur Huisman & vanMuijen
Audiovisueel Lagotronics
Puien Schüco, JM Van Delft
Natuursteen Van Stokkum
Plaatmateriaal entree NPSP (Nabasco)
Bouwkosten Bremen
Constructeur Alferink van Schieveen
Bouwfysisch/akoestisch advies Peutz
E installateur Unica
W installateur Kemtec
Aannemer Nico de Bont