De Twee Snoeken ontwerpt perfect samenspel van oud en nieuw

Bureau De Twee Snoeken was verantwoordelijk voor de renovatie en uitbreiding van het voormalige St. Nicolaasinstituut, nu kantoor van Bouwbedrijf Berghege. Hierbij is de historische ontwikkeling van het pand weer afleesbaar gemaakt, en zijn aan de bestaande bouwdelen uit de 19de en 20ste eeuw herkenbare, eigentijdse uitbreidingen toegevoegd.
Bouwbedrijf Berghege is gevestigd in het centrum van Oss, aan de Begijnenstraat. Hier staat naast de Grote Kerk het voormalige St. Nicolaasinstituut, eind 19de eeuw gebouwd als Fraterhuis. Een ongebruikelijke huisvesting voor een aannemer, maar het bedrijf heeft een sterke historische band met het instituut zegt architect Joost Roefs: “Zowel directeur Henk Berghege als zijn vader, voormalig directeur Jan Berghege hebben in het gebouw op school gezeten. Daarnaast was Berghege verantwoordelijk voor de grote uitbreiding van het instituut in de jaren vijftig.” Ook De Twee Snoeken was al bekend met het gebouw en zijn omgeving. Roefs: “In 2016 en 2017 hebben we voor de gemeente Oss gewerkt aan een gebiedsvisie voor het centrum. Deze plannen kwamen stil te liggen, totdat we door Berghege benaderd werden voor de renovatie en uitbreiding van hun kantoorpand. Het idee was, dat dit project als aanjager zou kunnen fungeren voor gebiedsontwikkeling en opwaardering van het centrum.”

Afleesbaarheid

Het monumentale Fraterhuis bestaat uit het neogotische zuidelijke deel aan de Begijnenstraat en het oostelijke deel, in de jaren vijftig door J.A. De Reus ontworpen in Bossche Schoolstijl. De verschillen tussen deze bouwstijlen vallen direct op, in zowel de gevelcomposities als het materiaalgebruik. Het deel aan de oostkant is in een grove, gelige dikformaat steen opgetrokken, terwijl het oorspronkelijke monument is gekeimd in een lichtgrijze kleur. Roefs: “Toen we aan het project begonnen was met name het 19de-eeuwse bouwdeel in slechte staat. Het pand voldeed niet meer aan de huidige eisen voor comfort en duurzaamheid. Daar kwam bij dat er aanpassingen waren gedaan in de jaren tachtig, toen Berghege er in trok. Deze toevoegingen kwamen de monumentaliteit en de afleesbaarheid van de historische ontwikkeling van het pand niet ten goede.” Bovendien was het bouwbedrijf in 35 jaar flink gegroeid: “Berghege vroeg ons het gebouw grondig te renoveren en in oude glorie te herstellen, en waar nodig uit te breiden. Toen wij eenmaal wisten wat we gingen behouden en wat we gingen slopen, zagen we dat De Reus in de jaren vijftig de twee bouwdelen erg mooi op elkaar aan heeft laten sluiten. Onze nieuwe toevoegingen vormen de derde bouwfase. We hebben geprobeerd een logische volgende stap te zetten in de ontwikkeling van het complex door alle nieuwe delen op een eigentijdse manier vorm te geven, passend binnen het geheel.”
De nieuwe kloostergang aan de patio en de glazen uitbreidingen aan de achtergevel en de linker zijgevel, zijn opgetrokken uit ranke, brons geanodiseerde aluminium vliesgevels. Daarbij waarborgen vormgeving, ritmes en zorgvuldige detaillering de eenheid tussen de drie bouwstijlen. De Twee Snoeken voegde twee gesloten bouwdelen toe aan de achterzijde van het monument en werkte samen met Berghege en onderaannemers aan een verfijnde vormgeving van de nieuwe gevels. Hiervoor zijn nieuwe bakstenen gebruikt die precies lijken op de stenen uit de tweede bouwperiode in de jaren vijftig. Maar doordat het metselwerk van de nieuwe bouwdelen is uitgevoerd in een tegelverband, zie je toch een subtiel verschil tussen de historische en de nieuwe bouwdelen.

Historische elementen

De historische gelaagdheid die door de verschillende bouwperiodes van het monument is ontstaan, vormt ook voor het interieur de belangrijkste inspiratiebron. Interieurarchitect Marieke Korver: “We hebben gezocht naar de bijzondere kwaliteiten van het gebouw, en deze opnieuw zichtbaar gemaakt. Het pand was door de jaren heen verrommeld, waardoor de gelaagdheid slecht afleesbaar was. Wij hebben daarom waar nodig de historische elementen hersteld, en een nieuwe eigentijdse laag toegevoegd.”
Het monumentale trappenhuis aan de achterzijde, het bouwdeel uit de jaren vijftig, was voor de restauratie donker en somber. Dankzij het daglicht dat vanaf boven komt en door middel van de juiste kleuren is deze ruimte in ere hersteld. Ook de oorspronkelijke lift is gerestaureerd en weer in gebruik. Roefs: “De trappen uit het oudste deel met hun houtsnijwerk waren prachtig, maar wel behoorlijk sleets. We hebben ze netjes gerestaureerd en meer licht en ruimte gegeven. In de oorspronkelijke kapel uit 1890 was in de jaren vijftig een tussenvloer geplaatst; die hebben we behouden in verband met de extra vierkante meters. De fraaie houten deuren van de kapel uit de jaren vijftig hebben we gestraald en voorzien van mooi nieuw beslag.”

Kloosterrondgang

Het interieur van het gebouw sluit in kleur- en materiaalgebruik aan bij de architectuur, zegt Korver. “Joost en ik hebben vanaf het begin samen aan dit project gewerkt. We hebben natuursteen toegepast en aardse, ingetogen kleuren. Juist door dit ingetogen kleurgebruik komen de aanwezige details en diversiteit goed tot hun recht.”
Bij binnenkomst door de hoofdentree gaat je blik direct naar de lichte patio en de rondgang – de voormalige kloostergang. De Twee Snoeken liet de drie bouwperioden hier op een prachtige manier samenkomen. De aardse tinten en natuurlijke materialen in deze ruimte zorgen voor een rijke, warme uitstraling. De balie is op een eigentijdse manier vormgegeven en uitgevoerd in een bronskleurig materiaal. Het gemarmerde karpet onder het zitje past met zijn brons-tinten bij het brons geanodiseerd aluminium van de nieuwe uitbreidingen. De werkverdiepingen hebben een heldere en ingetogen sfeer – de meer dynamische plekken zoals de overlegruimtes kregen meer kleur. Korver: “Vanuit het karakter van het bedrijf heeft dit kantoor nog een ‘klassieke’ indeling, met werkplekken die hierbij passen. We hebben daarom ruimte gecreëerd voor overleg en ontmoeting. Zo is de centraal gelegen kapel uit het jaren 50 deel een multifunctionele plek waar de medewerkers lunchen en bezoek wordt ontvangen, maar die ook geschikt is voor scrum-sessies, bouwvergaderingen en feestelijke bijeenkomsten.” De prachtige gewelfvormen in deze hoge ruimte zijn door middel van indirect licht geaccentueerd: “We hebben indirecte verlichting in de bogen toegepast in combinatie met drie grote cirkelarmaturen met daarin up- en downlight spots. In het hele gebouw is naast de basisverlichting sfeerverlichting gebruikt om bepaalde functies en gebieden te markeren. In sommige delen van het gebouw hebben we meer geïnvesteerd, daar hebben we ook meer aandacht aan de verlichting besteed. Bijzondere kenmerken en oude elementen hebben we aangelicht, en op sommige plekken hebben we wandarmaturen gekozen in plaats van basisverlichting aan plafonds, bijvoorbeeld in de kloosterrondgang.”

Betrokkenheid opdrachtgever bij ontwerp De Twee Snoeken

Op de tweede verdieping bevindt zich een heel bijzondere werkomgeving, de voormalige kapel uit de eerste bouwperiode. Korver: “Omdat we in deze kapel de later geplaatste tussenvloer intact hebben gelaten, zit je er dicht onder het plafond. De prachtige ornamentering met gouden details en siersnijwerk kwam tijdens de verbouwing achter een systeemplafond tevoorschijn. We hebben de werkplekken hier kleinschalig opgezet, om de ruimte akoestisch aangenaam te houden. De sfeerverlichtingsarmaturen verbeteren de akoestiek verder. Vanwege de tussenvloer komt het daglicht hier laag binnen, daarom hebben de werkplekken daglichtsimulatielampen. Verdere verfijning hebben we in deze ruimte aangebracht door middel van gekleurd mdf met subtiele details zoals een licht bronskleurige rand.”
De zorgvuldige integrale benadering van het project, waarbij architectuur en interieur de historische gelaagdheid van het monument onderstrepen, heeft een schitterend resultaat opgeleverd. Korver: “Joost en ik hebben de combinatie exterieur en interieur zo opgepakt, dat het een resultaat een eenheid zou vormen. We proberen bij projecten altijd exterieur en interieur beide te ontwerpen, voor ons zijn dat de allerleukste projecten. Als ik in het gebouw kom, ben ik er trots op dat het hele pand klopt qua sfeer en uitstraling.”
De enorme betrokkenheid van opdrachtgever Henk Berghege heeft hier een grote rol in gespeeld, zegt Roefs: “Hij stond volledig achter het project en was nog perfectionistischer dan wij. Hij heeft kleine ornamenten helemaal opnieuw laten restaureren, speciale mensen laten komen voor het voegen. Er zijn hier geen shortcuts genomen, alles is tot op detailniveau perfect uitgevoerd.”

www.tweesnoekenarchitectuur.nl

(Tekst: Eva Vroom – fotografie: Joep Jacobs)

LEGENDA

Opdrachtgever Bouwbedrijf Berghege
Architect De Twee Snoeken
Interieurarchitect De Twee Snoeken
Interieurbouwer Keijsers interieurbouw
Meubilair Derijks
Bijzondere verlichting Eikelenboom
Andere uitvoerende partijen Van Iersel Geveltechniek
Bruto vloeroppervlak 3.500 m² BVO
Aannemer Bouwbedrijf Berghege

De website Pi-online biedt actualiteit voor professionals uit de architectuur- en interieurbranche. De rubriek Projecten biedt beschrijvingen van onlangs gerealiseerde gebouwontwerpen.