Het Gorlaeus Gebouw in Leiden is de nieuwste uitbreiding van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Het brengt vijf verschillende instituten samen in één gebouw, ontworpen door INBO en Sweco Architects en ingericht door Ex Interiors. Ontmoeting en kennisuitwisseling staan centraal.
TEKST Peter van Kester
FOTOGRAFIE Marcel van der Burg, Stijn Poelstra
Bundeling van instituten
Het Gorlaeus Gebouw werd begin september geopend door Prins Constantijn van Oranje. Het vormt de afronding van de tweede bouwfase van de nieuwe Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden. Het eerste deel met 46.000 vierkante meter werd al in september 2016 in gebruik genomen. Sinds september beschikt de faculteit over een extra laborato-riumvleugel, onderwijszalen en kantoren, een bibliotheek, een brasserie en ruimtes voor studieverenigingen. Zes van de acht instituten, voorheen gehuisvest op verschillende locaties, bevinden zich nu onder één dak en zijn vervlochten tot één open faculteit.
Onderzoek
Binnen de faculteit staan ontmoeting en communicatie centraal. Zo kan er kennisuitwisseling plaatsvinden – niet alleen tussen de verschillende instituten onderling, maar ook tussen de wetenschap, het onderwijs en het bedrijfsleven. Jasper Knoester, decaan van de faculteit, glom van trots tijdens de persrondleiding, die begon in één van de nieuwe collegezalen. Terecht, want er is een indrukwekkend gebouw verrezen.
De faculteit, die ongeveer 8500 medewerkers en studenten telt, doet maatschappelijk verantwoord onderzoek – op het gebied van kwantummechanica, wiskunde, natuurkunde, informatica, kunstmatige intelligentie (AI), sterrenkunde, biofarmaceutische wetenschappen en milieuwetenschappen. Met krachtige elektronenmicroscopen onderzoeken wetenschappers bijvoorbeeld de oorzaken van kanker en hart- en vaatziekten. Ook ontwikkelen zij een geavanceerde robot die stoffen in bloed en urine scant. Zo kunnen ziekten in een vroeg stadium worden opgespoord. Dergelijke research vereist hoogwaardige laboratoria met de modernste hightech onderzoeksapparatuur.
Kamstructuur
De nieuwbouw is ontworpen door INBO en SWECO Architects, het interieur is van Ex Interiors. De drie bureaus kenden elkaar van eerdere projecten op de High Tech Campus in Eindhoven. De hechte samenwerking zorgde voor een stimulerende uitwisseling die extra meerwaarde opleverde. Het programma van eisen vroeg om een transparant faculteitsgebouw, ook vanwege het grote aantal medewerkers en studenten. De spil van hun ontwerp vormde ontmoeting en communicatie tussen de wetenschappers en het onderwijs. Het gebouw is zo opgezet dat mensen elkaar makkelijk tegenkomen, wat leidt tot spontane uitwisselingen van ideeën en verrassende kruisbestuivingen. Gelet op de omvang van de faculteit geen sinecure.
Het Gorlaeus Gebouw heeft een heldere, kamvormige basisstructuur. Deze bestaat uit een 200 meter lange hoofdas, die een ruggengraat vormt en waaraan alle zijvleugels liggen. De centrale as bevat gebouwhoge atria, verbindingstrappen en vides op alle vijf verdiepingen, zodat mensen elkaar voortdurend zien. De atria, vides, bovenlichten en de vele glazen wanden zorgen voor overvloedig daglicht en maken het mogelijk dat iedereen aan de gevel werkt, met uitzicht op de omgeving.
Brasserie
De centrale as vormt het dynamische hart van de faculteit, en helpt gebruikers bijna vanzelf hun weg te vinden. In de vleugels zijn de laboratoria, de onderwijsruimtes en kantoren ondergebracht. Aan het begin van de centrale as bevindt zich de nieuwe, imposante hoofdentree. Deze is net zo hoog als het gebouw zelf en vormt een levendig binnenplein waaraan de ontvangstbalie en de uitnodigende trappen naar de verdiepingen liggen. Ook de gemeenschappelijke voorzieningen, zoals de brasserie en het café, de werkcollegezalen, practicum-ruimtes en vergaderzalen, zijn hier ondergebracht. Plus informele zitnissen, loungebanken en werktafels voor zelfstudie. In de wanden zijn fraai gedecoreerde glaswanden geïntegreerd. Het zwevende kunstwerk The Cloud van Jos Agasi boven de monumentale trap zorgt voor dynamiek. Na de uitnodigende entree wordt het interieur geleidelijk stiller en soberder.
Tech ontmoet touch
Tijdens de rondleiding vertelt Odette Ex van Ex Interiors dat haar bureau de overwegend rationele bètafaculteit menselijker en warmer wilde maken. “We stelden ons bescheiden op en hebben de architectuur zoveel mogelijk gerespecteerd. Het is een enorm gebouw dat nog lang mee moet. We kozen een eenduidig, maar subtiel palet van materialen en kleuren.” Terughoudende, tactiele materialen als vilt en hout zijn overal toegepast. Het kleurenpalet bestaat uit olijfgroene, oranje en lichtblauwe accenten. Deze herhalen zich in de balies, de studieplekken, op de vloeren en wanden, en in de bekleding van de meubelen. Zij zorgen voor warmte, comfort en samenhang, die de ruimtelijke kwaliteit van de architectuur versterken. Bescheiden maar nergens steriel. De balies kregen een schaalvorm. De afgeronde vormen verzachten de rechte lijnen van de architectuur. Ook studieplekken en gemeenschappelijke banken zijn subtiel golvend of afgerond. Bijzonder is de fraaie bibliotheek met uitzicht op groene binnenhoven. Er staan speciaal op maat gemaakte tafels en boekenkasten in olijfgroene tinten. Erboven zweven terughoudende, witte lichtarmaturen. In de brasserie hangen dezelfde organische armaturen, maar die veranderen voortdurend van kleur. Een fraaie trap voert naar een entresol die volledig is uitgevoerd in witte tinten. Voor het raadplegen van boeken werd een speciale wandinstallatie ontworpen en gebouwd.
Moleculaire modellen
Ook de toepassing van akoestisch vilt door het hele gebouw is bijzonder. Veel wanden zijn bekleed met verticale viltbanen in aantrekkelijke structuren en stemmige kleuren. Ex Interiors ontwierp ook ronde ornamenten, geïnspireerd op wetenschappelijke, moleculaire modellen. Zij variëren in diameter en zijn als reliëfs aangebracht in betonnen wanden op de benedenverdieping van de centrale as. Op de eerste etage is een lange galerij ingericht met grote kleurenfoto’s, eveneens geënt op de wetenschap. De fraaie foto’s verwijzen naar de identiteit van de verschillende instituten. Ex: “De studieplekken voor de studenten kregen een huiskamerachtige sfeer, ook weer gericht op ontmoeting en communicatie. De vijf studieverenigingen van de faculteit beschikken over eigen ruimtes die in overleg met de studenten zijn ingericht.” De aantrekkelijke ruimtes vormen een schril contrast met de studentenkelders van vroeger en worden gemarkeerd door groene velden in de kops eiken vloer.
State of the art laboratoria
De diverse instituten die gebruik maken van de laboratoria zijn erg blij dat kosten nog moeite werden gespaard om hoogwaardig en grensverleggend onderzoek te faciliteren. Bijzondere voorzieningen, zoals extreme hoogten of dikke vloeren voor de enorme magneten en de trillingsarme meethal, kostten veel extra geld, maar kwamen er desondanks. Bijzonder is ook de Elektronische en Fijnmechanische Dienst. Hier ontwerpen 25 medewerkers unieke instrumenten en machines die in de commerciële handel niet verkrijgbaar zijn. Zij doen dit in nauwe samenwerking met de laboratoria, wat veel meerwaarde oplevert. De dienst verzorgt ook alle reparaties en grijpt bij calamiteiten direct in, zodat onderzoeken niet in gevaar komen.
Het markante gebouw met collegezalen uit 1971 aan de westzijde van het Rosalind Franklinplein is gemoderniseerd. Aan het plein is een nieuwe entree gekomen met een uitnodigende trap naar de eerste verdieping. Daar is ook een nieuw restaurant geopend, met een uitgebreid en duurzaam aanbod van eten en drinken. Ook kwamen er studieplekken en een no-internet-zone.
Bij de nieuwe ingang ligt de Einsteinfontein, ontworpen door hoogleraar Theoretische sterrenkunde Vincent Icke. In de nieuwe gevel kwam een arcade, waarin een levendig Voronoi-patroon is verwerkt. Dit motief wordt in bijna alle instituten gebruikt en maakt de faculteit al van veraf herkenbaar.
Synergie
De nieuwbouw kreeg het BREEAM-certificaat ‘Very Good’. Het gebouw wordt duurzaam verlicht met ledlampen en krijgt een aansluiting op een warmte- en koudeopslag voor duurzaam verwarmen en koelen. Zonnepanelen verhogen de energie-efficiëntie. De hoge isolatiewaarden in de gevel, het dak en de vloer beperken het warmteverlies.
Door de recente uitbreiding ligt de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen nu in het hart van Leiden Bio-Science Park. Met als buren belangrijke partners als SRON, Airbus en de NL Space Campus – zodat universiteit en bedrijfsleven elkaar makkelijk kunnen ontmoeten. Ook dit past in het streven naar uitwisseling en synergie dat de nieuwe bètafaculteit kenmerkt.
Legenda:
Opdrachtgever Universiteit Leiden
Architect INBO, Hans Toornstra
Architect Sweco Architects, Ad van Aert
Interieurarchitect Ex Interiors, Odette Ex
Interieurbouwer RTR Interiors
Leverancier losse meubelen Gispen
Speciale verlichting ERCO i.s.m. Ex Interiors
Vilt met patroon De Vorm
Vilten lamellen plafond en studievereninging toren Hunter Douglas
Groenadviseur Het Groenlab
Supervisor LBSP Studio Hartzema, Henk Hartzema
Labinrichting S+B Rotterdam
Kunst Einsteinfontein, Vincent Icke; The Cloud, Jos Agasi; Silence Please Science Please, Martijn Sandberg
Bouwmanagement en directievoering Stevens van Dijck
Adviseur constructie Pieters Bouwtechniek
Adviseur akoestiek, bouwfysica, brandveiligheid ABT
Adviseur installaties ABT i.c.m. Huygen
Hoofdaannemer bouwkundig en installaties Heijmans