Geneeskrachtig gebouw

TEKST Eva Vroom

FOTOGRAFIE Melanie Samat

Het nieuwe Isala Meppel staat ten westen van het oude ziekenhuisgebouw, en valt op door zijn horizontale karakter. Het groene dak en de natuurlijke beplanting rondom vormen een aanwijzing voor de Healing Environment die binnen is gecreëerd: in dit ziekenhuis staat de patiënt echt centraal, want alles is erop gericht om het verblijf hier zo prettig en stressvrij mogelijk te maken. Architect Ellen van der Wal: “Een ziekenhuis is een plek waar je liever niet bent, daarom wilden we met ons ontwerp zorgen dat mensen zich hier toch zoveel mogelijk op hun gemak voelen. We wonnen de competitie voor het Isala in 2017 toen we Vakwerk net hadden opgericht, en moesten groeien door deze grote opdracht. In onze presentatie hadden we drie pijlers benoemd: Mens-Machine-Meppel.”

Gezondheidscentrum

Mens staat voor de menselijke maat: Het Isala Meppel is, in tegenstelling tot locatie Zwolle, een kleinschalig streekziekenhuis. Het gebouw heeft een laagdrempelig karakter en is horizontaal georganiseerd, de nadruk ligt op ouderenzorg en laagcomplexe zorg met een hoge turnover. Je zou het bijna een soort gezondheidscentrum kunnen noemen, gericht op het bevorderen van vitaliteit en beweging. Vakwerk creëerde voor het Isala een omgeving die erop gericht is de stress te verminderen die mensen kunnen ervaren bij een ziekenhuisbezoek. Van der Wal: “Daar hoort bij dat je je weg naar het ziekenhuis goed kunt vinden, dat de entree verwelkomend is en dat er bijvoorbeeld banken staan waar je even kunt uitrusten als je moeilijk loopt.” Bij de entree is de meeste reuring; hoe dieper je het gebouw inkomt, hoe rustiger het wordt. Vrijwel alle afdelingen bevinden zich op de begane grond, zelfs de OK, waar de patiënten zelf naar toe kunnen lopen. Alleen de patiëntenkamers zijn boven. “Er zijn kamers voor één persoon, voor vier personen en in de hoeken van het gebouw liggen ook driepersoons kamers.”

Werkprocessen

De pijler Machine verwijst naar een efficiënt ontwerp, dat de werkprocessen optimaal ondersteunt. In het Isala wordt gewerkt volgens het ‘lean’ principe- zoveel mogelijk waarde toevoegen voor de patiënt door maximale zorgkwaliteit tegen zo laag mogelijke kosten en minimale verspilling. Van der Wal: “Een ‘lean ‘ functionerende werkomgeving is als een goede machine, zorgvuldig ontworpen. Daarom hebben we door middel van werkgroepen en conferenties samen met betrokkenen bij het Isala  – ook patiënten - de gebouwstructuur bepaald. Hier hebben wij veel van geleerd, en het Isala ook omdat ze hun werkprocessen in kaart moesten brengen. Deze verschillende processen zijn gevisualiseerd en hebben een prioriteit toegekend gekregen in de waardenstromen. Op basis hiervan zijn we tot de indeling gekomen, en deze hebben we met de gebruikers getest door middel van 1:1 mock-ups van alle afdelingen. Een maquette op ware grootte waar je met een bed of rolstoel doorheen kunt om te zien of alles werkt. Zo kun je de werkprocessen van de medewerkers faciliteren, om alles zo efficiënt mogelijk te maken voor zowel patiënt als medewerker.”

Daglicht

Meppel tenslotte staat voor de verbinding met het omringende landschap. Van der Wal: “Toen we de locatie gingen bekijken, viel ons de bijzondere ligging op, in de buurt van het riviertje de Reest. ” Om het gebouw te verankeren in zijn omgeving, koos Vakwerk het historische essenlandschap als inspiratiebron: net als een esdorp ligt het ziekenhuis ook iets verhoogd. Om de verbinding met omgeving en natuur te versterken zijn binnen en buiten zoveel mogelijk geïntegreerd. “Veel ruimtes grenzen aan het landschap: de Dagbehandeling, de Dialyse, de Verkoever hebben allemaal zicht op buiten, zelfs de operatiekamers. Daar waar nodig hebben we interne patio’s toegevoegd. De muren rondom deze patio’s hebben we wit gemaakt, om het daglicht nog beter het gebouw in te brengen.” Geen wonder dus, dat het Isala vorig jaar een eervolle vermelding kreeg bij de Dutch Daylight Awards.

Het is al lang bekend, dat daglicht en zicht op groen stress reduceren en op die manier bijdragen aan de Healing Environment. Van der Wal: “In een ziekenhuis zijn mensen toch al vaak gespannen, dus in het ontwerp moet je er alles aan doen om die spanning te verminderen. Wachtruimtes liggen langs de gevel en hebben daglicht, en de gangen eindigen altijd met een raam, belangrijk voor de oriëntatie.”

Om te zorgen dat mensen zich gemakkelijk door het gebouw bewegen, is er veel aandacht besteed aan goede verlichting en bewegwijzering: “Voor de wayfinding hebben we samengewerkt met Martijn Geerdes. De verlichting ondersteunt de wayfinding, en werd ontworpen samen met licht designer Mathijs Sommeier. De verlichting is niet overal even sterk, dat helpt bij het creëren van sfeer. Waar nodig hebben we meer verlichting toegepast, bijvoorbeeld bij kruispunten.”

Natuur

Bij de keuze voor materialen en kleuren lag de nadruk op de verbinding met de natuur. Van der Wal: “We wilden buiten naar binnen brengen, en hebben daarom veel hout en beplanting toegepast, en rustige natuurlijke tinten. We hebben voor de grafische vormgeving van het interieur samengewerkt met strategisch ontwerpbureau Komovo, en verschillende natuurlijke beelden in het ontwerp opgenomen.” Bij de entree valt direct de interactieve wand op, met dieren die de bewegingen van bezoekers volgen. In de vloer zijn hier en daar kleine messing boomblaadjes verwerkt; wie goed kijkt kan er eiken, beuken en andere inheemse soorten in herkennen. “Ook in de rest van het gebouw is de grafische vormgeving geïnspireerd door de natuur, we zijn daarvoor een dag op pad geweest met een lokale boswachter. Er zijn afdrukken van dieren en planten te vinden op wanden en deuren, ramen en gordijnen.”

Een gebouw waar de verbinding met de natuur zo’n grote rol speelt, moet uiteraard ook een duurzaam gebouw zijn. Het Isala Meppel is het eerste volledig elektrische ziekenhuis van Nederland, met zonnepanelen op de twee hoogste gebouwvolumes en een WKO. De luifels rondom het gebouw helpen om te grote opwarming door de zon te voorkomen. De groene daken vormen een verhoogd landschap, dat bijdraagt aan de flora en fauna van dit gebied. Ook het omringende terrein is aangelegd met gebruik van lokale plantensoorten, er zijn zelfs ooievaarsnesten te vinden, vertelt Van der Wal: “De eerste paal die bij dit project de grond in ging, was voor een ooievaarsnest.”

Legenda:

Opdrachtgever Isala Klinieken en Zorggroep Noorderboog

Architect Vakwerk architecten

Vast interieur Harmeling Interieurs

Meubilair KVS Kantoorinrichtingen

Vloeren Tarkett

Verlichting Fagerhult

Klimaatplafonds Inteco

Akoestische plafonds Derako

Vloer- en muurtegels TZB Tegelspecialist

Licht- en zichtwering Artimo, Luxaflex Nederland

Gevels MSP Dak en Wand

Gevelbekleding Aluform System

Buitenkozijnen Kolf & Molijn

Installatieadvies Deerns

Constructeur Pieters Bouwtechniek

Aannemer Consortium Trebbe Dura Vermeer ENGIE (TDE)