Het gebeurt niet vaak, maar op de Fontys-campus in Eindhoven lukte het Barcode Architects, NUDUS, Hollandse Nieuwe en OKRA om landschap, gebouwen en interieur gelijktijdig en in synergie met elkaar te ontwerpen.
TEKST Eva Vroom
FOTOGRAFIE Frank Hanswijk
Hogeschool Fontys breidde vorig jaar Campus Rachelsmolen in Eindhoven uit met maar liefst drie nieuwe gebouwen: R11, R12 en R13. Deze gebouwen, hun interieur en het omringende landschap zijn als een integrale opgave benaderd door het team dat bestond uit Barcode Architects, NUDUS, Hollandse Nieuwe en OKRA Landscape Architects. Zij werden als integraal ontwerpteam geselecteerd en grepen deze buitengewone kans aan om een Gesamtkunstwerk te scheppen waarin gebouwen, omgeving en interieur elkaar optimaal versterken.
Hollandse Nieuwe was daarbij verantwoordelijk voor het interieurontwerp. Christaan Fokkema, partner bij Hollandse Nieuwe: “We hebben op deze aanbesteding ingeschreven als combinatie van architect, landschapsarchitect en interieurarchitect, omdat we symbiose tussen de disciplines wilden. Zodoende konden we landschap, gebouwen en interieur parallel aan elkaar ontwerpen. De opdracht was voor 24.000 vierkante meter. Na gezamenlijke conceptontwikkeling hebben we deze vraag beantwoord met drie afzonderlijke gebouwen. Deze staan in relatie tot elkaar, maar hebben ook elk een eigen vormgeving.”
Groene kern
Hollandse Nieuwe benadrukte in het interieurontwerp de afzonderlijke kwaliteiten en beeldbepalende elementen van de drie gebouwen. Gebouw R11 huisvest de gemeenschappelijke faciliteiten voor studenten en medewerkers van Fontys, zoals het restaurant en de mediatheek. Het gebouw fungeert als ‘huiskamer’ en ligt dan ook in het hart van de campus. Aan de campuszijde maakt het interieur een sterke connectie met het landschap dankzij de glazen gevels. Om hier zoveel mogelijk flexibiliteit en ruime, open vloeren te creëren, zijn ruimtes als trappen, toiletten en corridors in een gesloten blok geplaatst. Deze kern kent verschillende tinten groen, van donkergroen aan de buitenzijde tot steeds lichter groen naarmate je verder de kern in komt. Zo helpt het kleurgebruik, dat ook in de signing is toegepast, bij de oriëntatie.
Fokkema: “We wilden een interieurconcept dat voortkwam uit de vorm van het gebouw, met een grote kern op de hoek waaromheen de L-vormige open ruimtes liggen. Deze kern hebben we groen gemaakt in tegels, staalplaten en stoffering. Dit zie je van buitenaf en ervaar je binnen. Alle L-vormige ruimtes om de kern heen zijn licht en rustig vormgegeven. Het gebouw heeft een eenvoudige, heldere opzet, met een aluminium gevel en veel glas. Daar hoort een simpele basisverlichting bij, aangevuld met sfeerverlichting.” De open geperforeerde staalplafonds met de verlichting er boven vormen een diffuse laag. Voor de vloeren is een combinatie gekozen van linoleum, gietvloeren, en voor de kantoren tapijt. “Wij passen vaak rustige vloeren toe, ondergeschikt aan de architectuur.”
Kleurrijke vlakken
In R12 vindt praktijkgericht onderwijs plaats op het gebied fysiotherapie, MRI en chirurgie – met medische behandelingen voor de inwoners van de stad. Dit vereiste bij het ontwerp zowel laagdrempeligheid als geslotenheid, in verband met de privacy van patiënten. “De plint van R12 is eigenlijk een soort etalage, met daarin een grote koffiebar en een praktijklokaal waarin je de studenten aan het werk kunt zien”, zegt Fokkema. “Voor het overige heeft het gebouw een gesloten programma, met veel labs en praktijkruimtes. Daarom hebben we een grote ‘straat’ gemaakt in de vorm van een centraal uitnodigend atrium, als open route door het verder gesloten gebouw. Deze straat ligt zodanig, dat je zicht hebt op een kerkgebouw in de verte.” In het atrium vormt een royale trap tussen de verdiepingen de spil in het interieur. “Het atrium en de trap worden ook voor presentaties en dergelijke gebruikt, we hebben er grote gordijnen opgehangen.”
Rondom het atrium zijn diverse sterk gematerialiseerde en gekleurde ruimtes verdeeld, om zo de bezoeker te blijven verrassen bij de ontdekking van het gebouw. Fokkema: “Omdat de praktijkruimtes steriel en sober moesten zijn, vormen de buitenwanden van deze ruimtes langs het atrium kleurrijke vlakken.” Dieper in het interieur en met voldoende afstand tot het openbare atrium bevinden zich de privéruimtes om te zorgen voor de benodigde privacy, veiligheid en comfort voor studenten en patiënten.
Compositie
Aan de rand van de campus ligt gebouw R13, de toegangspoort voor bezoekers en de verbinding met de stad. Fokkema: “R13 is een poortgebouw, er loopt ook een publieke straat doorheen. Het is een werk- en onderwijsgebouw in één, met kantoren en onderwijsruimtes.” Hier bevinden zich ook de thuisbases van de vijf opleidingen, die ieder hun eigen identiteit hadden, met eigen plattegronden en kleurenstrategie. “De opleidingen kregen ieder de keuze voor het eigen kleurenpalet, maar we hebben het toch rustig kunnen houden. Fontys wilde niet-gesprinklerde gebouwen, dat betekende dat er in R13 een hele bepalende brandscheiding is aangebracht. Aan deze grote, gesloten wand hebben wij een aantal balkons bevestigd. Het geheel van wand, balkons en vloeren is in hout uitgevoerd. Om deze wand interessanter te maken, hebben we met een schaalverdeling gewerkt. Overlegruimtes kregen een menselijke maat door ze kleiner te maken.”
Hollandse Nieuwe maakte een compositie van verschillende vlakken en vormen. Per verdieping is een subkleur gekozen, die per lokaal op een vloer en een wand werd toegepast - zowel ter oriëntatie als voor de identiteit van de opleiding. “Dit was best een gewaagd concept, maar Fontys durfde het wel aan. Zo hebben we bijvoorbeeld een volledig roze ruimte gemaakt, die ook erg in de smaak valt bij de studenten.”
Karakter
Ontwerpbureau Silo was verantwoordelijk voor de bewegwijzering op de campus en in de gebouwen. Daarbij was de kunst om de gebouwen met elkaar te verbinden, maar tegelijkertijd het eigen karakter te onderstrepen. Hiertoe maakte Silo voor elk gebouw een passend grafisch ontwerp als extra visuele laag, aansluitend bij het expressieve kleurenpalet van Hollandse Nieuwe. Fokkema: “Silo heeft eerst het concept gemaakt voor de campus, en van daaruit een ontwerp voor ieder gebouw. Ze hebben per gebouw een thema gekozen, dat aansluit bij het programma. Zo kreeg gebouw R12 een grafische laag met iconen, die refereren aan specifieke skills.”
Het is een mooi voorbeeld van de manier waarop alle facetten van dit grootschalige project perfect met elkaar harmoniëren. Fokkema benadrukt de rol hierbij van Fontys als opdrachtgever: “Fontys is een goede, ambitieuze opdrachtgever. Ze wilden echt een ontwerp dat zou passen bij jonge studenten. We zijn ter voorbereiding een halve dag per studie meegelopen, en er was ook een groep studenten die mee mocht beslissen over de materialen. Iedereen is echt heel trots op het resultaat. Ik ben vooral blij, dat we deze hele opgave mochten doen. Je ziet niet zo vaak dat landschap, gebouw en interieur tegelijk zijn bedacht. Als je over de campus loopt, voel je ook echt dat de gebouwen precies op de goede plek staan.”
Legenda:
Opdrachtgever Fontys Hogescholen
Architect Barcode architects, NUDUS
Interieurarchitect Hollandse Nieuwe
Landschapsarchitect OKRA landscape architects
Grafisch ontwerp, wayfinding en signage Silo
Meubelstoffen Vescom (Norfolk, Wilson)
Wandsystemen QbiQ
Plafondsystemen Ecophon
Wandafwerking Ekotex
Adviseur bouwfysica Peutz
Adviseur akoestiek Saint-Gobain Ecophon Nederland
Constructeur Arcadis
Adviseur installaties E&W Nelissen ingenieursbureau
E-installaties Croonwolter&dros
W-installaties ULC Technologies
Aannemer Hurks
Oppervlakte 24.000 m²