De benaming ‘Hangar K’ stamt uit het West-Vlaamse dialect waarin een loods een hangar genoemd wordt. De ‘K’ staat voor Stad Kortrijk. Die kocht het pand een decennium geleden aan en schreef een architectuurwedstrijd uit. Een zevental kandidaten nam deel en Goedefroo + Goedefroo Architecten werd laureaat. “Het was onze visie om een aanpasbaar concept te ontwerpen dat de groei en de flexibiliteit in functie van de evolutie van beginnende ondernemingen stimuleert”, stelt Sven Goedefroo. “Het ontwerpen van creatieve ruimtes is het creëren van een efficiënte dynamiek van werkruimtes die niet enkel de creativiteit, maar ook de samenwerking en productiviteit aanwakkeren: een synergie van ervaringen. Deze ambitie vinden we terug in een divers aanbod van werkplekken, ingebed in een allesomvattend ruim organiserend concept.”
Uitstraling
In de incubator vinden start-ups een co-workplace in combinatie met afzonderlijke kantoren. De overige delen werden door Tranzit als jeugdcentrum en ruimte voor Urban Sports ingericht. Door verbouwings- en herstellingswerken werd het gebouw teruggebracht naar zijn oorspronkelijke uitstraling. Aan de achterkant werden extra openingen gemaakt om de relatie met de spoorwegtuin te versterken. De loskade van het gebouw werd, samen met de luifel, behouden. Hierop vond de nieuwe fuifzaal aan de westgevel aansluiting. De toegang tot het gebouw, met trappenpartij aan de voorzijde en terras aan de achterzijde, sluit aan op het plan van de omgevingsaanleg. Omdat de nieuwe functie meer openheid en variabiliteit vroeg, werden de bestaande laad- en lospoorten vervangen door nieuw schrijnwerk met vensterglas. Dit werd als een poort achter het volledige gevelpakket geplaatst zodat het karakter van de poortopeningen bewaard blijft. Het gebouw fungeert als overgang en buffer tussen een stedenbouwkundig plein vooraan en de landschappelijke spoorwegtuin achteraan. De gebruikers van het gebouw kunnen hiervan gebruik maken en in beide sferen informele ontmoetingen aangaan of ontspannen.
De overgangsfunctie tussen plein en tuinzone is verder uitgewerkt door ter hoogte van de toegang één beuk te reserveren als publieke straat. Deze is genuanceerd ingericht, met een geschuurde betonvloer in plaats van een gepolijste en zo duidelijk leesbaar voor de gebruikers. De gebouwschil werd energetisch volledig aangepakt. De bestaande dakpannen en lichtstraten werden vervangen door geïsoleerde panelen en translucente lichtstraten. De dikke spouwmuren werden van een extra isolatielaag voorzien en de vloer is volledig geïsoleerd.
Nieuw wandpaneel
Omdat er een grote functievariatie vereist was – van Skype-corners en ‘thinking walls’ tot bergruimtes – dienden wanden een flexibel systeem te vormen, een aanzienlijke akoestische bijdrage te leveren en de bouwtijd beperkt te houden. Omdat de architecten zo min mogelijk afwerkingsmaterialen wensten toe te voegen, zochten zij een industrieel paneel dat aan beide zijden bruikbaar was, akoestisch isoleerde en absorbeerde, en zelfdragend was. Om flexibiliteit voor de verdere evolutie van de incubator te bieden, diende het paneel tevens verplaats- en herbruikbaar te zijn. “Hiervoor werd samen met een plaatselijke fabrikant, een nieuw element ontwikkeld: geperforeerde OSB-wandpanelen”, vertelt Goedefroo. “Door deze panelen te combineren met houten i-joists, zijn ze zo stabiel als een kaartenhuis. Daarnaast wordt alles zichtbaar met deuvels bevestigd, zodat bij demontage enkel wat schroeven losgedraaid dienen te worden.”
Dat de herbruikbare modules in een handomdraai kunnen worden aangepast aan individuele gebruikerseisen is nodig, want het is nu eenmaal de opzet van een incubator om jonge bedrijven plaats te laten maken voor een jongere starter. Op zijn beurt begint die met één à twee mensen, maar kan gauw uitgroeien met meerderen – waar de werkruimte dan ook aan dient te beantwoorden.
Hybride en fluïde
In het industriële milieu dat een spoorwegloods is, werd een warm, menselijk en tactiel materiaal als hout gebruikt om een geslaagde match te maken met een kille, onafgewerkte hall. Ook daarom werd het niet hout niet afgewerkt. “Gebruikers kleven of prikken posters aan de wandpanelen, maken een signeerwand. Een incubator is een organisch, menselijk iets waarin geëvolueerd wordt, en geen regulier kantoorgebouw. Alles is bruikbaar en onverwoestbaar. Men kan er experimenteren, motoren laten draaien en transpaletten binnenrijden. Het is een laagdrempelig gebouw waar alles kan omdat een startend bedrijf een hybride vorm van werkplekken nodig heeft die fluïde in elkaar lopen. Zo ontstaan creatieve ideeën en is slechts een beperkt aantal vierkante meters nodig om bedrijfjes te laten groeien.”
Al het meubilair, waaronder tafels, bankstellen, tribune, kasten en legplanken, werd uit industriële materialen vervaardigd. Enkel stoelen werden aangekocht. De oorspronkelijke plafonds, gevormd door betonnen cassettepanelen, werden na een stoomreinigingsbeurt behouden, net als de metalen dakspanten. De bestaande betonvloer was volledig stuk en werd met een nieuwe laag verrijkt. Door die her en der op te schuren, werden korrel en textuur zichtbaar en kon zonaal gedifferentieerd worden.
Op de trein
Aan de achterkant van Hangar K situeert zich een lang perron en een diepliggende spoorwegbedding. De ruimtes die afsluitbaar moeten zijn, zoals sanitair, keukens en sommige werk- en vergaderruimtes, bevinden zich achter een wand van polycarbonaat – als een aaneenschakeling van lokalen die ‘de trein’ genoemd wordt. En het lijkt ook alsof er net een trein kwam binnenrijden.
Ook de verschillende technieken werden in de voormalige spoorwegbedding ingebed. Het volledig pand is aangesloten op het warmtenet van de Stad Kortrijk waarbij de restwarmte van het openbaar zwembad wordt gebruikt. Het verwarmen zelf gebeurt met stralingspanelen, omdat daarmee de werkvloer vrij blijft en de zonering eenvoudiger te sturen is dan het geval zou zijn met vloerverwarming – dat ook een langzamer werkend systeem is.
Het volledig vernieuwde dak, beantwoordend aan de isolatienormen, werd uitgerust met zonnepanelen. In het gebouw is uitsluitend ledverlichting toegepast. Via een netwerk van kabelgoten wordt de elektriciteit in het dak gedistribueerd en naar beneden geleid, zodat de gebruiker overal aftakkingen ter beschikking heeft.
Aannemer in bad
De architecten ondervonden geen grote moeilijkheden of tegenvallers in dit project. Maar het coachen van de diverse aannemers om hen te laten geloven in het creatief aan de slag gaan met industriële materialen, bleek de grootste uitdaging te zijn. “Als je buiten de gebaande paden stapt, begeef je je in een soort experimentele fase waar de aannemer verantwoordelijk voor is. Als architect is het niet altijd eenvoudig om die mee in het bad te trekken.
Het motto van Goedefroo + Goedefroo Architecten is dat als we door studie zaken niet hoeven uit te voeren, deze door de klant uiteraard ook niet vergoed hoeven te worden. Dat is het belangrijkste actiepunt om duurzaam bezig te zijn; iets niet doen is gewoonlijk het duurzaamste. Hangar K is een complex idee dat eenvoudig, low-tech en budgetvriendelijk werd uitgewerkt, ongetwijfeld veel voordeliger dan de voorstellen van de meedingende architectenbureaus. Ook dat zal Stad Kortrijk over de streep getrokken hebben om met ons in zee te gaan.”
Hangar K is een pilootproject met tal van partners, waaronder twee universiteiten. Het experimentele karakter van deze technologische incubator ligt daarom hoog, terwijl budgetbewaking een belangrijk issue was. “Gelukkig genoten we als architecten een grote vrijheid, vermits alle partners een heel open vizier hadden, met name Stad Kortrijk, dat ons stimuleerde om inventieve, out-of-the-box oplossingen te proberen.” Naar verluidt is de incubator zo succesvol, dat Stad Kortrijk op zoek is naar locaties om een gelijkaardig project op te zetten. Project Hangar K past perfect in deze vooruitstrevende Urban Spot met zijn nieuwe zwembad en toonaangevende onderwijsinstellingen. “Uit die scholen groeien bedrijfjes die op hun beurt de weg naar de incubator vinden”, besluit Goedefroo. “Hangar K was echt een heel fijne opdracht voor Goedefroo + Goedefroo Architecten.”
www.goedefroo-architecten.be
(Tekst: Wouter Peeters – fotografie Klaas Verdru)
Legenda
Bouwheer/opdrachtgever Stad Kortrijk & Hangar K.
Architect Goedefroo + Goedefroo Architecten
Projectarchitect Sofie Decaestecker
Interieurdesign & ruimteplanning Goedefroo + Goedefroo Architecten
Interieurbouw en meubels Coulombier (vast meubilair) & Joye (los meubilair)
Losse meubelen Inclass, Extremis, Viasit, Narbutas, MDD, deberenn, Zeitraum
Verlichting Zumtobel (algemene verlichting) & diverse producenten (bijkomende sfeerverlichting)
Vloeren geschuurd en gepolijst beton + tapijt
Studiebureau akoestiek ecoscan
Totale oppervlakte 4.695 m²
Totale kostprijs 2,7 miljoen euro
- Bekijk ook
- http://www.goedefroo-architecten.be