Maarten van Kesteren architecten transformeerde een versnipperd en verkamerd gebouwencomplex tot helder podium voor de creatieve ruimtemakers van Nimeto.
TEKST Eva Vroom
FOTOGRAFIE Max Hart Nibbrig
MBO Nimeto in Utrecht is een vakopleiding voor ‘creatieve ruimtemakers’ en kent een rijke historie: de opleiding komt voort uit de in 1922 opgerichte Nationale Schilderschool. Tegenwoordig kun je er behalve schilderen ook vakken volgen als restaureren, decorbouw en etaleren. Omdat het aantal studenten was gegroeid van 300 naar 1700 leerlingen, wilde Nimeto uitbreiden. Stichting Mevrouw Meijer kreeg opdracht voor ontwerpend onderzoek, en vroeg drie bureaus om een ontwerp te maken dat ruimte biedt aan dit veel grotere leerlingenaantal.
Maarten van Kesteren architecten kwam met een ontwerp waarin alle ruimte binnen de bestaande gebouwen werd gevonden. “De school ligt midden in een woonwijk dus uitbreiden was lastig”, legt architect Maarten van Kesteren uit. “Daarnaast is het duurzamer en goedkoper om niet bij te bouwen. We kregen de kans om het gebouw samen met de meubels en het landschap als één compositie te ontwerpen. Dat wij als beginnend bureau deze integrale opdracht hebben gekregen, getuigt van veel vertrouwen van zowel de opdrachtgever als Stichting Mevrouw Meijer.”
Verbinden
Nimeto wilde de gelegenheid aangrijpen om ook de kwaliteit van het gebouw te verbeteren. Voorafgaand aan de transformatie vormde de school niet echt een eenheid. Er werd lesgegeven in vijf bouwdelen, daterend uit de periode 1967 - 2016. De gebouwen uit de jaren zestig zijn een voormalige slagersvakschool en de schilderschool, ontworpen door respectievelijk Hein Fledderus en Piet Dingemans. Van Kesteren: “Tussen de gebouwen door loopt een straat; de leerlingen van niveau 1, 2 en 3 zaten aan de ene kant van de straat en die van niveau 4 aan de andere kant. De school wilde graag dat de studenten elkaar meer zouden ontmoeten.”
Om de gebouwen met elkaar te verbinden, is een nieuwe colonnade ontworpen die de straat overbrugt. Daarnaast waren de bouwdelen zelf in de loop der tijd behoorlijk verkamerd en volgelopen. “Nimeto noemt zichzelf ‘School voor creatieve ruimtemakers’: overal in de school zie je het werk van de studenten. Maar door de jaren heen waren er veel ad hoc ingrepen en toevoegingen binnen de gebouwen gedaan, het was ‘too much’ geworden. Passend bij het karakter van deze opleiding hebben wij de opgave opgevat als een oefening in ruimte maken.” Door delen van de bestaande structuur weg te halen of juist te accentueren, is een podium ontstaan voor de stille kwaliteiten van de vakken en de gebouwen.
Vides
In de transformatie is zorgvuldig omgegaan met ruimte, materiaal en beschikbaar budget. Er zijn vier open plekken gemaakt in en tussen de gebouwen: drie vides en een nieuw schoolplein. Het zijn praktijkruimtes en plekken om te pauzeren, gemarkeerd door een kader van beton of hout om de ruimte en activiteiten te accentueren. Deze plekken dienen als oriëntatiepunten, brengen licht en lucht naar binnen en verbinden gebouwen, vakken en studenten. Ook maken ze de grote kelders bruikbaar voor onderwijs. Van Kesteren: “Voor de verbouwing waren dit donkere, niet echt prettige ruimtes. Voor sommige afdelingen binnen de opleiding, zoals de etaleerafdeling, is het een voordeel om bij kunstlicht te werken. Maar wij wilden de kelders ook geschikt maken om langere tijd in te verblijven. Dankzij de vides zijn de kelders nu een aantrekkelijk onderdeel van de gebouwen geworden. Bij het weghalen van de vloeren om de vides te maken, moesten we de bestaande kolommen opdikken om voldoende ballast te creëren.”
Met het activeren van de kelders was 70 procent van het ruimteprobleem opgelost. “We hebben er zo 1200 m2 lesruimte bij gemaakt. Daarnaast hebben we ook een deel van de verkeersruimte benut. Voor de verbouwing waren er veel dichte gangen, die hebben we deels bij de lesruimtes getrokken.” Zo is de school met een minimum aan ingrepen getransformeerd tot één ononderbroken leeromgeving.
Bouwmeesters
Passend bij het karakter van de opleiding is de werkplaats-sfeer van de school versterkt. Daarbij hebben studenten en docenten van Nimeto meegeholpen, zodat het interieur direct ‘eigen’ werd. Van Kesteren: “Binnen een vakschool als Nimeto is veel kennis en kunde aanwezig, die hebben we waar mogelijk ingezet. Met de studenten schilderen hebben we het grootste deel van het binnen schilderwerk gedaan; de meubels hebben we gemaakt samen met het Hout- en meubileringscollege. Tijdens de verbouwing merkten we, dat dit werk heel goed past bij Nimeto, het is onderdeel van het immateriële erfgoed van de school. Daarom hebben we de ‘Bouwmeesters’ opgericht, een soort welstandscommissie die ook curator is voor het gebouw.” De commissie beheert de collectieve ruimtes zodat ze een eenduidig, verbindend element vormen - als tegenwicht voor de klaslokalen, die de studenten zelf naar hartenlust kunnen personaliseren, beschilderen en bebouwen.
Tuin
Voor het interieur is gebruik gemaakt van pure materialen en een zeer ingetogen kleurenpalet, teruggrijpend op de oorspronkelijke ontwerpvisie van architect Dingemans: “Toen Piet Dingemans rondliep in het oude Nimeto gebouw in de Kievitstraat, vond hij het mooi om te zien hoe de studenten zich de ruimtes eigen hadden gemaakt”, zegt Van Kesteren. “Hij wilde dat zijn nieuwe gebouw een canvas werd voor de creativiteit van de studenten, vandaar dat hij bewust gebruik maakte van neutrale kleuren en materialen. Wij hebben dat ook gedaan. We wilden geen druk gebouw dat de aandacht van de studenten afleidt, maar een relatief neutrale achtergrond, het gebouw
als canvas. Met een werkplaats-achtige sfeer en met materialen die passen bij een vakschool, zoals eikenhout. Die materialen geven kleur aan de ruimtes, net zoals de tuin dat doet.” Deze tuin bevindt zich in het hart van de school, waar een voormalig parkeerterrein plaats maakte voor een schoolplein met vaste planten en honingbomen. Van Kesteren: “We hebben de tuin zo ontworpen dat er altijd iets in bloei staat. In het voorjaar is het een witte en blauwe bloemenzee en straks als de school weer begint, zorgen de Rudbeckia’s voor kleur.” Hiermee vormt het openbaar toegankelijke schoolplein een prachtige groene aanwinst voor de wijk.
“De gemeente is zo enthousiast over ons ontwerp voor de tuin, dat we samen met hen ook een schetsontwerp voor de straat hebben gemaakt”, besluit Van Kesteren. “Zo ontstaat er plek voor biodiversiteit en wordt ook nog de stedelijke groenstructuur versterkt.”
Legenda:
Opdrachtgever Nimeto Utrecht
Initiatief en ontwerpend onderzoek Stichting Mevrouw Meijer
Ontwerp gebouw, landschap, meubelen Maarten van Kesteren architecten
Ontwerpteam Maarten van Kesteren, Jesse van der Ploeg, Kees Fritschy, Simone Tettamanzi, Eline Degenaar, Meng Ye, Leonardo Rossi, Camillo Fiorito
Vast meubilair Pruko Interieurbouw
Losse meubelen o.a. Lensvelt
Gietvloer verkeersruimtes Bolidt
Vloeren Forbo Marmoleum
Petfelt In-Zee
Akoestisch spuitwerk Acosorb
Massief houten constructie vides Wijma Kampen
Gepigmenteerd beton colonnade De Jong’s Betonbedrijf
Vaste planten Hoefakker
Bomen Boomkwekerij Ebben
Bouwkundige ondersteuning VDNDP
Ondersteuning landschapsontwerp Tomas Degenaar
Overige adviseurs ZRi (bouwfysica, brandveiligheid, akoestiek), JVZ Ingenieurs (constructie), Galjema (installaties), SmitsRinsma (technische ondersteuning landschap), Silo (signing), Building For Tomorrow (projectmanagement)
Aannemers Van Miltenburg, Scherrenberg, Studenten en docenten van Nimeto, Hout- en meubileringscollege
Programma 15.700 m2 gebouw, 6000 m2 landschap