Het Jakoba Mulderhuis aan het Rhijnspoorplein is het sluitstuk van, en de kroon op de Amstelcampus van de HvA en vormt samen met het er tegenover gelegen Benno Premselahuis een toegangspoort tot de binnenstad. Het Jakoba Mulderhuis bevindt zich op een relatief smal perceel dat lange tijd onbebouwd was. Het bestaat uit een slanke toren (54 meter, dertien lagen) en een laag bouwblok (33 meter, zes lagen). Een groot atrium verbindt het gebouw met het naastgelegen Theo Thijssenhuis. Het Jakoba Mulderhuis biedt plaats aan zo’n 6.000 tot 7.000 studenten en omvat circa 25.000 m2 aan onderwijsprogramma. De beoogde naam was overigens aanvankelijk Conradhuis, maar omdat de HvA diversiteit wil verankeren in de huisvesting, is er later voor gekozen het gebouw naar een vrouw te vernoemen. Bijna alle gebouwen van de HvA zijn vernoemd naar mannen die uitblonken in hun vakgebied en betekenis hadden voor Amsterdam, voor het nieuwe gebouw kwam de HvA uit op de Amsterdamse stedenbouwer Jakoba Mulder (1900-1988). Mulder werkte ruim veertig jaar voor de gemeente Amsterdam en heeft onder andere vorm gegeven aan het Amsterdamse Bos en de wijken Slotermeer en Osdorp.
Oud HvA bouwkunde studenten Marc Koehler (Marc Koehler Architects) en Nanne de Ru (Powerhouse Company) werkten samen aan het ontwerp van het Jakoba Mulderhuis, en betrokken in 2014 de Architekten Cie. bij het ontwerpteam. Voor het interieur werd Ex Interiors gevraagd, in 2020 ging een deel van de opdracht voor het interieur naar Studio Groen+Schild – die met name de begane grond vormgaf.
Communities van Jakoba Mulderhuis
Bij het ontwerp van het gebouw stonden duurzaamheid, hergebruik, flexibiliteit en zichtbaarheid centraal; het ontwerp behaalde in 2014 een BREEAM Excellent score van 76,22 procent. De flexibele structuur maakt het Jakoba Mulderhuis ook toekomstbestendig op langere termijn. Het kan relatief eenvoudig voor andere functies worden getransformeerd, doordat de hoog- en laagbouw eigen installaties hebben en daarom los van elkaar kunnen functioneren. Door de open structuur is iedere verdieping flexibel indeelbaar. Verschillende maatregelen maken het gebouw zeer energiezuinig: zo wordt er door het atrium gebruik gemaakt van passieve zonne-energie. Het natuurlijke daglicht creëert een comfortabele en gezonde werkomgeving, en bespaart bovendien aanzienlijk op elektriciteit. Op het groene dak is ruimte voor flora & fauna en liggen zonnepanelen met een gemiddelde opwekking van 34.000 kWh. Het gebouw heeft een energielabel van A++.
Het Jakoba Mulderhuis betekent ook de start van een vernieuwend onderwijsconcept, waarin synergie, samenwerking, zelfstudie en innovatie worden gestimuleerd. Er wordt meer projectmatig gewerkt, er zijn minder hoorcolleges en studenten werken in communities. In de laagbouw, die bestaat uit labs en gemengde zones, werkt de ‘community of practicioners’ van derde en vierdejaars studenten. In de hoogbouw, met voornamelijk leslokalen, is plaats voor de ‘community of learners’ met eerste- en tweedejaarsstudenten. Er zijn geen gesloten klaslokalen, het onderwijs wordt gegeven in open ruimtes waarin samenwerken zichtbaar wordt gemaakt, zodat mensen van elkaar kunnen leren en kruisbestuiving tussen de verschillende disciplines ontstaat. Het interieurontwerp van Ex Interiors en Studio Groen+Schild ondersteunt het vernieuwende onderwijsconcept optimaal.
Grondlegger van de ‘communitygedachte’ en drijvende kracht achter de ontwikkeling van het Jakoba Mulderhuis, was de in 2018 overleden decaan van de faculteit Techniek Gerard van Haarlem, die al in 2014 een open ‘community building’ voor ogen had dat zowel de studenten en docenten als het gebouw en de stad zou verbinden.
Eenduidigheid
De openheid wordt direct duidelijk na de entree: hier zie je het imposante atrium, waar alle verdiepingen van het lagere bouwdeel op uit komen. Elke verdieping heeft aan het atrium een open terras, dat uitnodigt tot spontane ontmoetingen en waar studenten (samen) aan hun projecten kunnen werken. Aan een zijde zie je de voormalige buitengevel van het Theo Thijssenhuis, die werd gereinigd en voorzien van akoestisch materiaal. Door de vele ramen in de gevel zie je de werkende mensen erachter, wat een levendig beeld geeft dat bijdraagt aan het energieke karakter van het Jakoba Mulderhuis.
De ‘canyonachtige’ terrassen in het atrium zorgen zonder meer voor een ‘wow-effect’, en zegt Odette Ex: “Je zou misschien geneigd zijn om daar flink uit te pakken. Maar we zijn juist heel terughoudend geweest. Het gebouw is al heel krachtig van zichzelf, en we hebben overal een zeker minimalisme toegepast om die kracht te behouden.” Eenduidigheid speelt een belangrijk rol in het interieur. “We hebben gekozen voor een heldere structuur waarin alle afdelingen gelijkwaardig zijn. Daarom zijn ook vrijwel overal dezelfde meubelen gebruikt. Alles moest inwisselbaar, flexibel zijn en verrijdbaar zijn.”
Op de vloer van de terrassen ligt een sobere vloerbedekking met een motief van witte en grijze banen, die bijdraagt aan een goede akoestiek en ook een soort huiselijkheid geeft; daarnaast markeert de vloerbedekking de werk- en verkeerzones. Bij alle terughoudendheid zijn er ook kleuraccenten: op de verdiepingen zijn de wanden van de kernen en gordijnen uitgevoerd in sprekende kleuren, met voor elke verdieping een andere kleur zodat je steeds weet waar je bent. Die kleuren zijn ’s avonds ook goed van buiten te zien, wat de strengheid van de hoge gevel doorbreekt en het gebouw een warme uitstraling geeft. Ex: “Op sommige plekken moesten we ‘tegengas’ geven en dat hebben we hier gedaan.”
Technisch warenhuis
Elke opleiding van de faculteit heeft een eigen ‘lab’, waar alle noodzakelijke methodiek, expertise, machines en kennis aanwezig zijn. De labs zijn verspreid door het gebouw en steeds gekoppeld aan de kern. Aan het atrium – voor iedereen zichtbaar – kunnen de verschillende opleidingen laten zien waar ze mee bezig zijn. “Het is eigenlijk één groot technisch warenhuis”, zegt Loran Kampen, interieurarchitect bij Studio Groen+Schild, “waarin elke opleiding zijn eigen shop en eigen etalage heeft. Hier kunnen ze zichtbaar maken waarmee ze bezig zijn.” Voor de etalages ontwikkelde Studio Groen+Schild een flexibel systeem van zwarte frames, dat eenvoudig kan worden aangepast en waarin gemakkelijk voorwerpen kunnen worden gewisseld. “Het moet ook geen statische etalage worden”, aldus Kampen. In het souterrain van het gebouw is een echte werkplaats, waar je de studenten aan het werk kunt zien aan allerlei machines.
Studio Groen+Schild, dat ook betrokken was bij de realisatie van de Turmac Cultuurfabriek, vertaalde de communitygedachte op de begane grond in verschillende soorten ontmoetingsplekken, zoals expositieplekken en een ‘food court’ met een aantal buffetten in hetzelfde soort frame als dat op de verdiepingen. Op de begane grond is tevens de Gerard van Haarlem theaterzaal, naast de ingang is een espressobar (Café Ko, naar de roepnaam van Jakoba Mulder) waar ook mensen van buiten de HvA welkom zijn. “Net als de rest van de begane grond, die geheel publiek toegankelijk is, ook bijzonder aan een onderwijsgebouw”, zegt Ellen Schild. “We hebben hier een subtiel kleurenpalet met groen- en blauwtinten gebruikt, in combinatie met hout. De ruimte is vrij neutraal gehouden, met hier en daar wat accenten, zodat de elementen die de studenten er straks laten zien er echt uit knallen. Want daar gaat het om in het ontwerp.”
Op elke verdieping zijn ruimtes waar studenten en docenten met elkaar in groepen kunnen werken. Die ruimtes hebben geen wanden, maar kunnen worden afgesloten met zware wollen gordijnen die bijdragen aan de flexibiliteit én de akoestiek. Ex: “Het contrast met het vorige gebouw van de faculteit, Leeuwenburg, kan niet groter zijn, daar waren allemaal gesloten ruimtes en zag niemand elkaar.” De docenten zitten op het einde van elke verdieping, steeds gekoppeld aan hun opleiding, ook om goed zichtbaar te zijn.
Bijstellen
Op de terrassen en in de onderwijsruimtes staan vooral nieuwe meubelen, voor duurzaamheid is zo’n 25 procent van het meubilair meegenomen uit de vorige behuizing. Schild: “Er zijn met name veel bureaus en bureaustoelen meegegaan. Waar nodig hebben we bureaubladen vervangen om uniformiteit te krijgen.” De interieurbouwer werd uitgedaagd zo duurzaam mogelijk te werken. “Voor de frames hebben we bijvoorbeeld gerecycled staal voorgeschreven en ook de podia zijn gemaakt van hergebruikte materialen.” En, voegt Ex daaraan toe: “De budgetten waren marginaal, we moesten al vanaf het begin steeds dingen bijstellen en maar hopen dat het door zou gaan.”
Ex is tot slot zeer te spreken over het resultaat: “Het was destijds een enorme schok toen Gerard van Haarlem overleed, want hij was echt de motor achter het project. Maar als je hier nu terugkomt zie je hoe visionair hij was, het gebouw is precies geworden zoals hij het in 2014 voor ogen had, een echte communityplek met een nieuwe vorm van onderwijs.”
www.ex-interiors.nl
www.studiogroenenschild.nl
www.powerhouse-company.com
www.marckoehler.com
www.cie.nl
LEGENDA
Opdrachtgever Hogeschool van Amsterdam (HvA)
Architecten Marc Koehler Architects, Powerhouse Company, de Architekten Cie.
Interieurontwerp Ex Interiors, Studio Groen+Schild
Interieurbouw Van Der Plas Meubel & Project
Losse meubelen Ahrend, Stellingkast.nl
Stofferingen J.D. McDougall Ltd (Serge Melton 100% pure new wool), Kvadrat (Drops)
Gordijnen Café Ko De Ploeg (Calm)
Vloeren Forbo Flooring, Marmoleum (begane grond en workshopruimtes), Flotex (terrassen)
Akoestisch petfelt ReFelt
Overige materialen vaste inrichting Valchromat MDF-gekleurd, ECOBoard
Sanitair o.a. Geberit, Wisa
Bouw & constructie Visser & Smit Bouw, Unica, ABT, LBP Sight, Royal HaskoningDHV, BREED Integrated Design
Oppervlakte onderwijsfuncties 25.000 m² BVO
