Fotografie: Ossip van Duivenbode
Het Stationspostgebouw, in 1939 ontworpen door Rijksbouwmeester G.C. Bremer, is een gebouw met een grote historische, architectonische en stedenbouwkundige waarde. Het 30.000 m2 grote pand wordt gezien als een schoolvoorbeeld van het Functionalisme, en was bij oplevering een van de modernste postcentra van Nederland. Het valt op door de kenmerkende gevel in lichte baksteen, met afgeronde vormen en ramen van glazen bouwstenen, waarachter hoge maar diepe vloeren schuilgaan. Ook oorspronkelijk al ontworpen als het meest prominente bouwwerk langs het spoor, is het altijd een herkenningspunt geweest voor én binnen de stad Den Haag.
KCAP heeft voor projectontwikkelaars LIFE en SENS real estate de architectonische transformatie van het pand gerealiseerd, Kraaijvanger Architects was in opdracht van PostNL verantwoordelijk voor het interieurontwerp. Een belangrijke uitkomst is dat daglichttoetreding aanzienlijk is vergroot, door het aanpassen van de gevel en het aanbrengen van vides.Vanwege de monumentenstatus was het echter niet mogelijk om grote bouwkundige aanpassingen te doen. Extra uitdaging daarbij was om het gebouw zo te renoveren dat de monumentale sfeer werd hersteld. In het restauratieconcept ligt de nadruk daarom op de hoofddraagstuctuur, waarbij de bestaande liggers en kolommen intact zijn gehouden – ook omdat het Stationspostgebouw een van de eerste voorbeelden ter wereld is van het gebruik van prefab betonnen kolommen.
Duurzaamheidseisen Stationspostgebouw
Daarnaast moest het Stationspostgebouw voldoen aan de hoogste duurzaamheidseisen. Het is herontworpen volgens WELL- en Breeam-richtlijnen, en als eerste Rijksmonument in Nederland gecertificeerd met het hoogst haalbare energielabel A. Een glazen tweede huid aan de binnenzijde van het gebouw zorgt voor een bijna onzichtbare isolatie; hierdoor kan de monumentale gevel intact blijven, terwijl het pand tegelijkertijd toch aan de eisen voldoet. Deze ingreep vermindert het energieverbruik, dient als maatregel tegen geluidsoverlast van het weg- en treinverkeer, en wordt ondersteund door verdere energiebesparende maatregelen. Vrijgekomen materialen worden volgens de principes van de circulaire economie zoveel mogelijk hergebruikt.
Van oudsher zorgden de ramen van glazen bouwstenen, in combinatie met daklichten, voor de lichtinval in het pand. Voor een moderne kantooromgeving bleek dit door de diepte van de vloeren echter niet voldoende. Daarom heeft KCAP vides aangebracht, om zo tot op de onderste verdiepingen meer daglicht te brengen. Deze vides verspringen, waardoor er een samenspel ontstaat tussen enkelhoge en dubbelhoge verdiepingen die soms breed zijn, soms juist smal. Het resultaat is een indrukwekkend atrium dat het gebouw opent en er voor zorgt dat mensen ‘zien en gezien worden’ – het levendige hart van het nieuwe kantoor.
Ook wordt hier de grootsheid van de machines die ooit de ruimte domineerden voelbaar. Irma van Oort, partner bij KCAP: “Het atrium, omringd door cascadevormige vloeren en doorkruist door bruggen en trappen, laat zich lezen als een metafoor voor de transportbanden en sorteermachines waarmee de poststukken vroeger direct uit het station werden aangevoerd.” Deze informele routes helpen daarbij om mensen te laten samenkomen, maar ook om de ruimte via verschillende wegen te ontdekken, en bevorderen zo een aangename, spontane sfeer.
Op de begane grond bevindt zich het ‘Community Centre’ met de ontvangst, gezamenlijke ruimtes, een café, ontmoetingszones en werkplekken.De etages daarboven kennen een flexibele opzet, die het mogelijk maakt een verscheidenheid aan werkplekconcepten aan te bieden en in te richten naar de wensen van verschillende gebruikers. Efficiënte plattegronden en innovatieve technische voorzieningen maken het gebouw ook flexibel voor de toekomst. “De kern van de transformatie is om een kantoorgebouw te creëren voor een nieuwe manier van werken, waarbij de werkomgeving aanvoelt als een huiskamer: breed bruikbaar, maar ook geborgen”, aldus Irma van Oort.
Ruimtelijke opzet
Het interieurontwerp van Kraaijvanger Architects beantwoordt de behoefte van PostNL aan deze nieuwe manier van werken, waarin samenwerking, flexibel gebruik en het welzijn van de medewerkers centraal staan. “Het monumentale gebouw kent een bijzondere ruimtelijke opzet en sfeer: de gevel van glazen bouwstenen, de diepe vloervelden en de krachtige constructie-elementen. Die zijn, samen met de gedurfde ingreep van KCAP om de betonnen vloeren in het midden open te snijden, leidend geweest bij het ‘mappen’ van de verschillende gebieden in het interieur”, zegt Chantal Vos, associate partner bij Kraaijvanger Architects.
Een bijzondere uitdaging was om de daglichttoetreding zoveel mogelijk te behouden en tegelijkertijd de zeer grote verdiepingen op te delen in kleinere, intiemere eenheden. Het resultaat is een sociaal werklandschap, gericht op uitwisseling en verbinding. Chantal Vos: “Onze omgeving heeft grote invloed op hoe we leren, werken en leven en op hoe we denken en voelen. Veel kantoren zijn te gesloten en geïsoleerd of volledig open en te veel blootgesteld. Een goede werkomgeving is een evenwichtig geheel.” Kraaijvanger Architects heeft daarom de typologie van een huis geïntroduceerd in het Stationspostgebouw. Een huis heeft veelal gedeeltelijk afgebakende ruimtes en een diversiteit aan ruimtegroottes die op verschillende manieren met elkaar verbonden zijn, met verschillende niveaus van privacy. Zo biedt het kantoor inspirerende plekken voor een diversiteit aan activiteiten, voor kleine en grotere groepen. De schakeling van informele en formele, open en besloten gebieden voegt zich naar de nieuwe ruimtelijkheid van het gebouw.
Kraaijvanger Architects heeft daarbij gezocht naar een representatieve architectuurtaal ter versterking van het monumentale pallet. De materialen en functionele vormgeving spreken voor zich en zijn onverhuld en ongedecoreerd toegepast. “Het resultaat is een krachtige samenwerking van constructieve expressie; een bijzondere mix waarin monument en interieur elkaar versterken en samen een unieke beeldtaal vormen, aansprekend voor mensen van alle leeftijden”, aldus Chantal Vos.
KCAP is tevens verantwoordelijk voor de grotere stedenbouwkundige visie voor het HS Kwartier. Het Stationspostgebouw is het eerste voltooide project binnen dit plan. “De transparante en toegankelijke opzet zorgt ervoor dat het gebouw deel wordt van de omgeving”, aldus Irma van Oort. “Zo levert het Stationspostgebouw een belangrijke impuls aan de levendigheid in het HS Kwartier, en waarborgt het de menselijke maat. Dat daarbij juist PostNL als gebruiker terugkeert, is van grote waarde voor het DNA van het gebied.”
Locatie: Den HaagOpdrachtgever KCAP: LIFE, SENS real estateOpdrachtgever Kraaijvanger Architects: LIFE, PostNL Jaar: 2018 – 2022Status: GerealiseerdProgramma: 30.000 m2 gebouwrenovatie en transformatie van een Rijksmonument tot multifunctioneel kantoorgebouw als hoofdkantoor PostNL en met verhuurbare ruimten voor andere gebruikers, horeca, Community Centre, co-working spaces en informele ontmoetingsplekkenArchitect: KCAPInterieurarchitect: Kraaijvanger ArchitectsSamenwerkingspartijen: J.P. van Eesteren / BESIX (bouw), Unica (installaties), Traject (management en duurzaamheid), Coors (interieurbouw)
- Bekijk ook
- https://www.kcap.eu