Nieuwe rol voor Ketelhuis Delft door ontwerp van Vakwerk Architecten

Met zijn dertig meter hoge schoorsteen is het voormalige Ketelhuis een opvallende verschijning aan de Schie. Het industriële Rijksmonument werd in 1903 gebouwd als energievoorziening voor de Technische Hogeschool in Delft, maar innovatie en functieverandering hadden het na jaren trouwe dienst van zijn taak beroofd. Na de pensionering van de laatste machinist in 1976 werd het stil in het Ketelhuis, en geleidelijk maar onherroepelijk trad het verval in. Toen het in 2017 opgerichte Vakwerk Architecten op hun zoektocht naar kantoorruimte het pand tegenkwam, stond het al ruim dertig jaar leeg. En dat was te zien, zegt Paul Ketelaars, partner bij Vakwerk Architecten: “We moesten door puin, graffiti en duivenpoep heen kijken, maar beseften meteen dat dit een bijzonder gebouw was.”

Ingenieursdenken voor het Ketelhuis

In 2018 won Vakwerk Architecten de ontwikkelaarstender, en ging direct aan de slag om het Ketelhuis te transformeren tot Vakwerkhuis, co-working space 2.0. Ketelaars: “Na het winnen van de prijsvraag dachten we te weten wat we wilden. We besloten om meteen in het gebouw te trekken, en ontdekten zo al snel dat de plaats van het café en de werkplekken omgewisseld moest worden. Het was lastig om voor het project een aannemer te vinden, dus hebben we die rol zelf maar op ons genomen. We waren niet alleen ontwerper, maar ook uitvoerder, opdrachtgever, hoofdaannemer, inkoper en natuurlijk gebruiker en exploitant. Zo leerden we het gebouw door en door kennen, en konden we flexibel inspringen op toevallige ontdekkingen in het complex. We wilden de oorspronkelijke kenmerken zoveel mogelijk bewaren, en hebben alleen toegevoegd wat echt noodzakelijk was om het gebouw als werk- en ontmoetingsplek te kunnen gebruiken. Zoals bij al onze projecten stond ook hier het ingenieursdenken centraal in het ontwerpproces: de functie bepaalde de vorm en maatvoering van iedere ruimte.”

Arendsnest

Het Ketelhuis, dat sinds de bouw nooit een andere functie heeft gehad, bestond uit verschillende gebouwdelen: de Ketelhal, de Machinehal, de Garage en de Accuhal, met helemaal vooraan de machinistenwoning. Vakwerk verbond de hallen op overzichtelijke wijze met elkaar. Waar oud en nieuw samenkomen, fungeert glas als transparante overgang – zoals te zien is bij de nieuwe entree en de houten optopping, die door een horizontale glazen strook zweeft boven het bakstenen volume van de Accuhal. Expressieve doorbraken in de bestaande wanden leveren lange zichtlijnen op; nieuwe toevoegingen van eikenhout en rood staal vormen een mooie aanvulling op de industriële sfeer in de hallen. Grote elementen staan als losse monoliet in de ruimte, zoals het ‘Arendsnest’ in de Ketelhal. Dit verzonken houten volume biedt plaats aan verschillende activiteiten: zo kun je overleggen in de verdiepte zitjes, of gebruik maken van de werkplekken langs de randen. Wie rust wil, kan boven op het blok gaan zitten, omringd door weelderige beplanting. Van hieruit heb je zicht op een grote wandschildering van een octopus, verscholen tussen jungle-bladeren. Ketelaars: “Deze muur was oorspronkelijk echt niet mooi. Daarom hebben we illustrator Robin Nas gevraagd om hiervoor een wandschildering te maken.”

All-electric

Vakwerk slaagde erin om van het Ketelhuis een ‘all-electric’ Rijksmonument te maken dankzij enkele heldere ingrepen: “Al het glas is vervangen en er is een lichtstraat toegevoegd. We hebben alle dakpannen eraf gehaald en daaronder geïsoleerd. De betonvloeren zijn vernieuwd en warmtepompen zorgen voor koeling en verwarming. Zo konden we een ­kantoorklimaat realiseren volgens huidige energiestandaard en comfort.” Ook in de uitvoering stond duurzaamheid voorop: materialen uit het gebouw kregen een nieuwe plek, en voor het realiseren van houten spanten en balklagen, visgraat vloeren en eiken afwerkingen zijn opgekochte restpartijen gebruikt.
De ingrepen in het monument zijn van tevoren uitgebreid met Monumentenzorg besproken. Ketelaars: “Daarbij hielp het dat het gebouw al dertig jaar leeg had gestaan. We hebben de schil intact gelaten en het gebouw gerestaureerd en publiek toegankelijk gemaakt.” Het transformeren van een dergelijk gebouw vraagt om creatieve oplossingen en lef, maar daaraan was geen gebrek bij Vakwerk. Wat wel lastig bleek in de grote open ruimtes, was de akoestiek: “Hoe die uitvalt, was moeilijk van tevoren te bepalen. Vanwege de monumentale status kun je geen plafondplaten toepassen. Met name in het café vind ik de akoestiek nog niet optimaal. Maar planten helpen al, en je merkt dat mensen hun stemvolume automatisch aanpassen.”

Verbindingen

Nu biedt het Vakwerkhuis op een oppervlak van 1200 m2 een openbaar toegankelijk café met terras, plus werk- en vergaderplekken voor in totaal zo’n 100 mensen, waarvan 25 werkzaam bij Vakwerk Architecten. Ketelaars: “Het was voor ons alleen veel te groot, dus je kunt hier werkplekken en vergaderruimtes huren, ook voor een dag. De combinatie van werken, vergaderen en horeca is heel goed voor de synergie. Daarvoor is het wel belangrijk dat je elkaar makkelijk kunt vinden, dus we hebben zowel fysieke als visuele verbindingen gemaakt. Waar we openingen nodig hadden, hebben we gewoon gaten in de muren gezaagd. Je kunt nu op meerdere manieren van a naar b.” Niet alleen de routing, ook de werk- en vergaderruimtes zijn gevarieerd. “Als je geen vaste werkplek hebt, kun je kiezen waar je wilt werken binnen het gebouw: open of meer afgeschermd, afhankelijk van de werkzaamheden. Hoe minder vaak je hier bent, hoe flexibeler je je gedraagt. Uit andere projecten hebben we geleerd, dat je diversiteit moet bieden. Elke plek heeft iets speciaals. Zelf zit ik het liefst aan het Arendsnest.”

Ketelhuis als ontmoetingsplek

Doordat iedere ruimte zijn eigen karakter en verrassende elementen heeft, is het Ketelhuis een erg prettig gebouw geworden om in te werken. Ketelaars: “Ik hoor vaak van mensen die hier komen dat ze het in het echt nog mooier vinden dan op de foto’s.” Behalve het Arendsnest en de wandschildering zijn ook vergaderruimtes ‘Door de Muur’ en ‘De Uitkijk’ echte blikvangers – als glazen dozen prikken ze dwars door massieve muren. Ketelaars: “Een populaire vergaderplek is De Uitkijk, een soort skybox met de meeste zichtlijnen. Voor informeel overleg is het café heel geschikt.” In deze laagdrempelige ruimte met zijn warm eikenhouten bar halen Vakwerkers ’s ochtends koffie, na negenen zitten er mensen uit de buurt en rond lunchtijd bedrijven uit de omgeving. Juist doordat het Vakwerkhuis open is voor externen, vormt het een inspirerende broedplaats voor ideeën en samenwerkingen. Ketelaars: “Alles staat nu op een laag pitje vanwege corona, maar in de toekomst is er weer ruimte voor initiatieven. Je kunt hier ruimte huren om te vergaderen, maar bijvoorbeeld ook voor bruiloften, theaterfestivals en lichtshows.” Het Ketelhuis speelt zo na jaren leegstand weer een belangrijke rol in Delft, als bruisende ontmoetingsplek en als duidelijke verbinding tussen de TU campus en de stad.

www.vakwerkarchitecten.nl

(Tekst: Eva Vroom – fotofgrafie: Peter de Krom)

LEGENDA
Opdrachtgever Vakwerk Vastgoed
Architect Vakwerk Architecten
Interieurarchitect Vakwerk Architecten
Projectarchitecten Paul Ketelaars, Ellen van der Wal, Francesco Veenstra
Ontwerpteam Rikkert van Bellen, Marloes Pieper, Tim van Beurden, Peter Batenburg, Joost Pauwelussen, Begoña Garcia Giner, Anouk Bras, Mar Muñoz Aparici, en alle Vakwerkers
Los meubilair Gispen, Lensvelt, Prooff
Verlichting iGuzzini, Moooi
Eiken Gevenhout PD Houtprodukten
Beton Bako betonservice
Beplanting Groene Vingers
Sanitair Sanitairwinkel.nl
Adviseurs Coup Group, RAB
Constructeur Strijbos constructies
Aannemers Schoop Elektrotechniek; VDstel gevelwerken; van Iersel Installatiebedrijf; Pools aannemersbedrijf; Hermeta geveltechniek; de Graaf klimaattechniek

De website Pi-online biedt actualiteit voor professionals uit de architectuur- en interieurbranche. De rubriek Projecten biedt beschrijvingen van onlangs gerealiseerde gebouwontwerpen.