Serene herdenkingsplek voor Nationaal Ereveld Loenen

Het Nationaal Ereveld Loenen is een van de twee erevelden in Nederland en werd kort na de Tweede Wereldoorlog door landschapsarchitect Daniel Haspels (1894-1954) ontworpen. De uitstraling van het gebied met clusters van bomen met dunne takken doet de vredige omgeving eer aan en biedt vertroosting voor de nabestaanden. KAAN Architecten heeft de bomen en het bouwwerk in elkaar laten overvloeien, maar eerder nog de bomen het bouwwerk laten dicteren, waardoor er een samensmelting van architectuur en landschap ontstaat.
Het paviljoen met zijn oppervlak van 52 x 19 meter strekt zich uit als een horizontale witte lijn te midden van de ranke opgaande stammen van berken en dennenbomen langs een van de vijf assen die bepalend zijn voor de indeling van de locatie. Van boven gezien ligt het paviljoen tussen twee stroken bos in en wordt geflankeerd door twee ‘boskamers’ die door landschapsarchitecten Karres en Brandt zijn aangebracht. Om tussen de twee open ruimten een maximum aan bomen te behouden is het paviljoen zo smal mogelijk gehouden. De horizontaliteit van het paviljoen voegt zich subtiel naar Haspels filosofie door verticale elementen die de rustgevende natuurlijke atmosfeer zouden kunnen verstoren, te vermijden. Dit is ook de reden dat de grafstenen van de oorlogsgraven plat in het gras liggen.

Fijnzinnige architectonische gebaren

De serene sfeer en het tegendeel van opdringerigheid worden bereikt door fijnzinnige architectonische gebaren, waarmee een besloten maar toch open en uitnodigend gebouw ontstaat. Gemaskeerd door boomstammen, maar toch helder in beeld. Strategisch geplaatste, met natuursteen beklede wanden die van vloer tot plafond lopen, accentueren de tegenstelling tussen open en gesloten. Door hun positie zijn ze uitnodigend en laten ze daglicht binnen stromen. Tegen enkele wanden zijn naar het bos gerichte banken gemaakt die bezoekers plaats bieden voor rust en overpeinzing bieden. Deze banken zijn uitgevoerd in hetzelfde natuursteen als dat van de wanden. Het dak bovenop de wanden is niet zo zeer een deksel op een doos, maar een liggende wand met perforaties, die uitzicht bieden op de boomkruinen en de blote hemel. Met het meesterlijke samenspel van zichtlijnen naar binnen, naar buiten en door het gebouw heen heeft KAAN Architecten het al aanwezige fragiele aura van licht en vredigheid van het Nationale Ereveld kunnen behouden.
Alles binnen de ruimte van het paviljoen staat in het teken van herdenken en nagedachtenis. Om het paviljoen zo smal mogelijk te houden zijn gangen vermeden en vloeien de functies op logische wijze in elkaar over. De aula is bestemd voor bijeenkomsten en begrafenisplechtigheden voor de aangrenzende Nationale Veteranenbegraafplaats en loopt over in een multifunctionele ruimte die als tentoonstellings- en informatieruimte dient, en tot slot een condoleanceruimte. Bij evenementen en omvangrijke ceremonies kunnen de aula en de tentoonstellingsruimte tot een grote zaal worden samengevoegd, zonder obstakels.

Verschillende ruimten voor Nationaal Ereveld Loenen

De verschillende ruimten hebben elk hun eigen identiteit en uitzichten. De condoleanceruimte biedt uitzicht in twee tegengestelde richtingen die elk op een ‘boskamer’ zijn georiënteerd: de ene op de Veteranenbegraafplaats en de andere op het Ereveld. De aula daarentegen kijkt uit over de zichtlijn eindigend bij het kruis in het midden van het Ereveld. De blik wordt door een groot raam geleid dat eerder aanvoelt als een grote opening in het paviljoen dan een standaard raam. Hoge plafonds en grote overspanningen zorgen voor flexibiliteit en dragen bij aan de ruimtelijkheid.
Het openbare karakter van het paviljoen met een capaciteit van 200 personen vraagt om een optimaal uitgebalanceerd binnenklimaat. De voor het thermische comfort benodigde ventilatie en vloerverwarmingssysteem zijn zonder zichtbare installatieonderdelen opgelost. Door vóór het ontwerpwerk al een ontwerpteam met elkaar aanvullende disciplines samen te stellen is KAAN Architecten erin geslaagd een gebouw met een hoge duurzaamheid en een minimale milieubelasting te realiseren.

Rustgevende natuurlijke sfeer

Er zijn nergens religieuze verwijzingen te zien, maar het interieur van het paviljoen straalt wel een rustgevende natuurlijke sfeer uit dankzij de onconventionele open ruimtewerking, de overvloed aan daglicht en de elegante materiaalkeuze. Het gedistingeerde en subtiele paviljoen in Loenen is een architectonische aanwinst voor het Nationaal Ereveld en biedt een stimulerende plaats van eer en troost, maar laat het voortouw aan het bos.

Fotografie: Simone Bossi

LEGENDA
Opdrachtgever Oorlogsgravenstichting Den Haag
Architect KAAN Architecten (Kees Kaan, Vincent Panhuysen, Dikkie Scipio)
Projectteam Alice Colombo, Sebastian van Damme, Paolo Faleschini, Raluca Firicel, Michael Geensen, Nicki van Loon
Aannemer Rots Bouw
Directievoering Antea Group
Adviseur constructie Pieters Bouwtechniek
Adviseur technische installaties, bouwfysica, brandveiligheid, akoestiek DGMR
Bouwkostenadvies B3 bouwadviseurs
Tentoonstellingsontwerp Tinker imagineers
Audiovisueel ontwerp Nieuwenhuis AV
Projectinrichting Workshop of Wonders
Landschap ontwerp Karres en Brands
Landschap aannemer Van de Haar Groep