De tentoonstelling ‘Here We Are! Women in Design 1900 – Today’ is een groots en veelomvattend overzicht met een selectie aan meubels, keramiek, glaswerk, juwelen, mode en textiel. Ook grafisch ontwerp en publicaties vertellen het verhaal van pionierende vrouwen die opboksen tegen de regels van de door mannen gedomineerde maatschappij. Zo brengt Louise Brigham in 1909 haar doe-het- zelfhandleiding ‘Box Furniture’ uit, met instructies hoe je zelf van oude materialen nieuwe meubels kunt maken (jaren voordat Gerrit Rietveld dit doet in de jaren 1930). En we maken kennis met Gunta Stölzl: het eerste vrouwelijke afdelingshoofd van het Bauhaus. Ze voert de leiding over de textielafdeling, die veel inkomsten voor de school genereert. Haar zelden getoonde tapijt en andere textielwerken laten de innovatieve kracht van Stölzl zien, met haar onconventionele technieken en kleurgebruik. Een minder bekende school is de Loheland Schule, vlakbij Fulda, Duitsland, die louter vrouwen aanneemt. De fotografische experimenten die op deze school worden uitgevoerd, inspireren kunstenaar László Moholy- Nagy tot zijn fotogrammen.
Legendarische ontwerpen in tentoonstelling ‘Here We Are!
Modernistische designklassiekers – die ook nu niet mogen ontbreken in het interieur van designliefhebbers – worden begin en midden vorige eeuw in grote aantallen de wereld in gebracht. Ontwerpers als Charlotte Perriand, Eileen Gray en Clara Porset breken internationaal door, vaak in de schaduw van befaamde mannelijke ontwerpers. Het meest lichtende voorbeeld hiervan is Perriand met haar legendarische meubelontwerpen – zoals de LC4 chaise longue – die ze in samenwerking met Le Corbusier ontwierp. Jeanne Toussaint staat tegelijkertijd decennia lang als artistiek directeur aan het roer van Cartiers juwelencollectie. Haar sieraden en andere luxe accessoires, gecreëerd voor de moderne, onafhankelijke vrouw, zijn te zien.
Roerige tijden
De tweede feministische golf spoelt over het Europa van de jaren zestig als reactie op de conservatieve naoorlogse jaren vijftig. Tegelijkertijd wordt het huis nog steeds als domein van de vrouw gedefinieerd. Desondanks zijn veel vrouwelijke ontwerpers in de tweede helft van de 20e eeuw uitzonderlijk creatief en productief op de werkvloer. Greta Magnussons ‘Grasshopper’ lamp, Liisi Beckmanns kleurrijke, plastic fauteuil en Cini Boeri’s glazen ‘Ghost chair’ behoren tot de iconische ontwerpen van deze decennia. Minder bekend is architect, ingenieur en kunstenaar Galina Balashova. Tussen 1963 en 1986 – de meest dynamische periode van het Sovjet ruimteprogramma – ontwerpt zij alle interieurs voor ruimtecapsules van de Russische ruimtevaart: comfortabele omgevingen ontworpen voor het dagelijks leven zonder zwaartekracht.
Hier zijn we; hoe nu verder?
Tegenwoordig kijken we niet meer op van toonaangevende, vrouwelijke designers als Matali Crasset, Patricia Urquiola, Inga Sempé, Ilse Crawford en de Nederlandse Hella Jongerius, die vorig naar nog de BNO Piet Zwart Prijs won. Velen van hen verleggen de grenzen van hun discipline. De Duitse Julia Lohmann bijvoorbeeld, ontwikkelt nieuwe, duurzame materialen met haar onderzoek naar zeewier. En de Nederlandse Christien Meindertsma kijkt kritisch naar productieprocessen. Zij ontwikkelt met haar Flax Chair een biologisch afbreekbare stoel van verstevigd vlas: een gewas dat weinig water nodig heeft om te groeien. Ook zoomt de tentoonstelling uit naar het grotere geheel: vrouwen en designcollectieven van over de hele wereld. Gunjan Gupta bijvoorbeeld, overbrugt verschillende culturen in haar serie Bicycle Thrones. Geïnspireerd door de contrasterende Nederlandse en Indiase fietsculturen maakt ze deze serie samen met traditionele handwerkgemeenschappen uit India. Collectief Matri-Archi(tecture) maakte speciaal voor de tentoonstelling de installatie ‘Weaving Constellations of Identity’. Dit platform werkt aan meer zichtbaarheid en erkenning van architectuur en design gemaakt door zwarte vrouwen uit het Afrikaanse continent.
Tot slot kijkt Here We Are! vooruit. Ontwerpers stellen zich steeds meer de vraag: hoe gaan we de toekomst vormgeven? Grote maatschappelijke vraagstukken over klimaat, gender en identiteit worden door designers benaderd op een multidisciplinaire manier, met de nieuwste technologische ontwikkelingen als leidraad. Projecten uit social design, stedenbouwkunde en digitale mode geven ons in de tentoonstelling een voorproefje van de komende 120 jaar.
Fotoverantwoording carroussel:
1. Liisi Beckmann’s Karelia chair, 1966. Courtesy Zanotta SpA – Italy
2. Lichtbildwerkstatt Loheland, Sprung, um 1930 (© Loheland‐Stiftung Archiv)
3. Christien Meindertsma en haar Flax Chair, 2015, Foto Studio Aandacht.
4. Here We Are! Women in Design 1900 – Today – Kunsthal Rotterdam, foto Bas Czerwinski.
5. Cini Boeri, Tomu Katayanagi, Ghost, 1987, Vitra Design Museum, foto Jurgen Hans.
6. Zes van GM’s Damsels of Design, ca. 1955. Courtesy General Motors Design Archive & Special Collections.
7. Patricia Urquiola, Shimmer, 2019, Vitra Design Museum, foto Andreas Sutterlin.
8. Illustratie van feministisch platform Futuress, 2021, foto Maria Júlia Rêgo.
9. Berenice Abbott, portret van Eileen Gray, 1927, National Museum of Ireland.
10. Here We Are! Women in Design 1900 – Today – Kunsthal Rotterdam, foto Bas Czerwinski.
11. The New Tribe (Kalkidan Hoex), I am Motherland, 2021 foto Mitch van Schijndel.
