De vijf voormalige Berlijnse filmstudio’s en het assortiment aan audio-opname- en post-productiefaciliteiten die MVRDV transformeert tot Atelier Gardens vormen een hechte campus. Achter grote, charismatische bakstenen gebouwen gaat een verscheidenheid aan ruimten schuil, van smalle steegjes en gangen tot open pleinen. MVRDV’s ontwerp behoudt en versterkt deze ruimtelijke diversiteit, verfrist de gebouwen zonder ze te hoeven slopen en maximaliseert het potentieel van de ruimtes ertussen.
Duurzaamheid centraal in Atelier Gardens
Duurzaamheid staat centraal in het masterplan: de campus wordt drastisch vergroend, met tuinen op de daken en groene pleinen om de biodiversiteit te vergroten. Betonnen straatklinkers zullen worden vervangen door groen. Hierdoor zal de buitenruimte van Tempelhof worden uitgebreid met een ecologisch landschap. Gebouwen krijgen verder eco-toiletten en regenwater zal worden opgevangen. Er zullen ook andere duurzaamheidsmaatregelen worden onderzocht: zo is er een voorstel waarbij staal dat is gered van de sloop van twee verouderde pakhuizen ter plaatse wordt hergebruikt om een nieuw entreepaviljoen te creëren.
Stapsgewijze aanpak
MVRDV’s voorstel voor de campus van 23.800 m2 gaat uit van een stapsgewijze aanpak om de filmstudio’s geschikt te maken voor de nieuwe bestemming. Allereerst zal Studio 1 worden gerenoveerd en ondergaat het gebouw naast de hoofdingang, bekend als Huis 1, een transformatie. Studio 1 is monumentaal maar enigszins gedateerd en werd de afgelopen jaren vooral gebruikt voor tv-producties en commercials. Het uitgangspunt was een levensduurverlengend ontwerp met respect voor de geschiedenis van het terrein waarmee een duurzame toekomst voor de campus kon worden gegarandeerd. In het ontwerp zijn flexibele ruimtes gecreëerd zonder het monumentale gebouw permanent te veranderen. In deze ‘low tech-transformatie’ heeft de gordijnrail de hoofdrol. Waar bij de meeste filmstudio’s dit soort gordijnrails verborgen blijven, wordt het in Studio 1 juist tot het centrale punt in de ruimte gemaakt.
Van framboos tot honinggeel
Aan de rail hangen gordijnen in een reeks heldere kleuren, van framboos tot honinggeel, van akoestische tot doorschijnende gordijnen die worden gebruikt om de ruimte steeds opnieuw in te delen. Deze toevoegingen contrasteren met het oorspronkelijke gebouw en zijn flexibel in plaats van vast, en kleurrijk in plaats van zwart. Boven de rail is een lichtstraat in het dak toegevoegd om de ruimte geschikter te maken voor verschillende gebruiksmogelijkheden. De bakstenen muren zijn behouden gebleven, maar andere elementen zijn vernieuwd, van interieuroppervlakken tot een nieuw, efficiënter ventilatiesysteem.
Ingrijpendere transformatie
De transformatie van Huis 1, gebouwd in 1997, is ingrijpender. Het huidige binnenklimaat van dit gebouw is problematisch, door oververhitte gevels in de zomer en slecht geïsoleerde muren. In plaats van dit op te lossen met een nieuw energieverslindend airconditioningsysteem, krijgt de gevel een ‘groen scherm’, bestaand uit een houten frame met klimplanten en kleurrijke schermen die zorgen voor meer schaduw. Met minimale middelen wordt zo een maximale impact bereikt. Deze houten constructie strekt zich uit boven de daklijn en vormt een beschutte tuin en dakpaviljoen, toegankelijk vanuit zowel het gebouw zelf als een zigzaggende trap die rechtstreeks naar het dak leidt. Bezoekers hebben vanaf het paviljoen een spectaculair uitzicht op Tempelhof en de skyline van Berlijn. In het gebouw komen flexibele werkplekken, een café en vergaderruimtes, waar mogelijk gebruikmakend van gerecycled en bestaand materiaal.
Aantrekkingskracht van Atelier Gardens
“Atelier Gardens oefent met de nieuwe sociale visie een grote aantrekkingskracht uit op mensen die op een activistische manier naar de samenleving kijken”, zegt Jacob van Rijs, mede-oprichter van MVRDV, die ook het ontwerp verzorgde van het onlangs geopende Depot Boijmans van Beuningen. “We transformeren een prominent onderdeel van de Berlijnse filmgeschiedenis op zo’n manier dat we het spannende verleden met een optimistische toekomst verbinden en de levensduur van de gebouwen verlengen.”
Voortbouwen op geschiedenis
“Met Atelier Gardens bouwen we voort op BUFA’s geschiedenis als een plek van energie en passie. We werken samen met creatieve, vooruitstrevende mensen om een huis te bouwen voor uitwisseling, actie en wereldwijde impact”, zegt Clive Nichol, ceo van Fabrix. “De oorspronkelijke studio’s dienen als herinnering aan de creatieve impuls die Berlijn in de jaren twintig aan de wereld gaf en zijn uitgangspunt en inspiratie voor de reis die wij nu gaan maken. Zoals bij al onze projecten hergebruiken wij de bestaande gebouwen en passen wij het gebruik ervan aan om te voldoen aan de veranderende behoeften van onze stedelijke omgeving.”
Niet een in beton gegoten voorstel
Voor het ontwerpteam is deze transformatie van de campus in Atelier Gardens niet een in beton gegoten voorstel, maar een verzameling proefprojecten. De ontwikkeling van het gebied is een doorlopend proces waarin elke transformatie feedback kan opleveren om de richting van de campus als geheel te verduidelijken. Atelier Gardens is bedoeld voor pioniers die zich bezighouden met de toekomst van landbouw, voedsel, financiën, film, leiderschap, onderwijs en andere sectoren die baat hebben bij directe democratische participatie.
MVRDV ontwierp het Tempelhof-masterplan en de gebouwen op het terrein in opdracht van de Londense ontwikkelaar Fabrix. De gebouwen zijn ontworpen in samenwerking met de lokale co-architect HS-Architekten, het landschapsontwerp is van Harris Bugg Studio uit Londen.